Kreeg i g'n Oekraïne

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Dit artikel geit euver 'n doorgaonde gebäörtenis
D'n inhawd van dit artikel kan naovenant gauw verangere en kan mesjiens neet gans mie kloppe mit de lèste óntwikkelinge.

D'r Kreeg i g'n Oekraïne (dök zeët me óch: Crisis i g'n Oekraïne) of d'r Rósso-Oekraïenisje kreeg is e conflik wat i d'r fibberwaar van 2014 begós i g'ne Donbass, 'ne regio in 't oeëste van dat land. Wichtige gebuëtenisse zint de inname van de Krim, de óprichting van de volksrippeblieke Loehansk en Donetsk en gevechte tussje pro-Róssisje separatiste en de Oekraïenisje armee in deë regio. In 2022 veel de Róssisje armee 't lank van alle kante binne.

Vuurgesjiechte

Oekraïne is e groeët lank in Oeës-Europa wat va sjtrategisch belank is. Wie de Sovjet-Unie vanaaf 1989 oetee veel en óch 't Warschaupak gesjiechte woar, óntsjtóng e soat machsvacuüm tussje dat wat van de Róssisje ivloodssfeer woar uuevergeblieëve en 't Amerikanisje interessegebeed. Oekraïne woeëd in 1991 ónaafhankelig, mar óngerheel nog eng contakte mit Rósland en boetedat guuef 't óch 'n etnische dimensie in dees politieke relatie, want in 't oeëste en 't zude va g'n Oekraïne woeëne vöal Rósse. De VS houwe in dit geostrategisch sjpel belank bei de integratie van Oeës-Europese leng in 't Weste, dewiel Rósland de oetbreijing van 't Weste zoeëvöal meugelig wool beperke. Rósland besjouwt de Oekraïne ja es integraal óngerdeel va zie interessegebeed. Zoeë woeëd de Oekraïne 'n plaatsj oeë de Amerikanisje en de Róssisje ivloodssfeer mitee boetse.

De diplomatieke verhouwing tussje Rósland en de Oekraïne woeëd versjeie kiere óp d'r proof gesjteld. De Oranjerivvelutie van 2004 en de inauguratie van d'r EU-gezinde Viktor Joesjtsjenko es prizzedent in 2005 versjlechterde de relatie tussje bei vuurmalige Sovjet-leng. Die verbeëterde wer wie d'r mieë Róssisjgezinde prizzedent Viktor Janoekovytsj in 2010 mach koam. Ónger zie rezjiem woeëde politieke opponente sjlachoffer va repressie en wiejer goof 't vöal corruptie. In 't noajoar van 2013 óntsjtónge groeëtsjalige proteste in 't ganse lank wie Janoekovytsj aafzoog van 't óngertekene van 't associatieverdraag tussje de EU en de Oekraïne. De proteste richde zich evvel óch teëge 't rezjiem wat me es corrup besjouwde. In d'r Donbass escaleerde die dimmestraties en doabei sjpele de politieke en de etnische dimensie 'n groeëte rol.

Kreeg in 't oeëste en inname Krim (2014-huuj)

De ónrouw in 't lank woar al e feit wie d'r Oekraïenisje prizzedent Viktor Janoekovytsj i d'r fibberwaar 2014 aafgezat woeëd noa pro-Róssisje dimmestraties en Rósland de Krim bezatde. Nui woare evvel de gewelddadige proteste in 't oeëste en 't zude van Oekraïne. I de Oeës-Oekraïenisje oblaste Donetsk en Loehansk escaleerde de proteste tot e gewapend conflik, wie rebelle vanaaf d'r 6e april 2014 versjillende regeringsgeboewe bezatde en de Oekraïenisje regering in reactie doa-óp de armee inzatde. De ópsjtandelinge wisde de sjteë Donetsk en Loehansk en 't grensgebeed mit Rósland i heng te kriege. Hei woeëde de volksrippeblieke oetgerope en d'r Krim woeëd deel va g'n Róssisje federatie. De uvverige gebede bleve in heng van de Oekraïenisje armee.

Óp d'r viefde september 2014 woeëd e sjtaak-'t-vure afgesjproake. Dit akkoord, dat i de gesjiechtsbeuk ging es 't Akkoord va Minsk, woeëd mieëder kiere gesjonde. 't Twieëde akkoord woeëd in 2015 gesjloate en woeëd redlig noageleëf. D'r kreeg leidde tot de versjlechtering van de politieke relatie tussje Oekraïne en Rósland, meh óch tussje dat letsgeneumde lank en de mieëtste leng in 't Weste.

Nui escalatie en invasie va g'n Oekraïne (2021-huuj)

Seër 't noajoar van 2021 lepe de sjpanninge tussje Oekraïne en 't Weste aan de ing zie en Rósland aan de anger zie wer óp durch d'r massale ópboew van tróppe aa g'n Oekraïenisje grens. E deel van die tróppe bevóng zich i Wit-Rósland. Óp d'r 21e fibberwaar 2022 erkinde d'r Róssisje prizzedent Vladimir Poetin de bei volksrippeblieke in 't oeëste en in de nach van 21 óp 22 fibberwaar vore de ieësjte Róssisje tanks i g'ne Donbass in 't kader van "vreësmissie". Koom twieë daag doanoa, óp d'r 24e fibberwaar 2022, begós de Róssisje invasie va g'n Oekraïne.

I de ieësjte daag liekende de aavalle zich te concentrere óp de militair infrastructuur van Oekraïne, mar de ieësjte zörg óntsjtónge wie de Róssisje lófmach zjwoar bombardemente oetveurde óp Kiev, Charkov en versjeie anger sjteë en doabei vacuüm- en clusterbomme inzatde die durch 't Genfer Verdraag zint verboane. Vuural de havesjtad Marioepol weëd zjwoar belegerd en is praktisj mit d'r grónk geliek gemaak. Óch uuever de inname van de kerncentrales van Tsjernobyl en Zaporizjzja goof 't groeëte zörg.

Wat wiejer opvelt, is dat de Róssisje tróppe in 't zude sjneller terreinwins houwe gebook es in 't noorde, dewiel de invasie uuever 't gehieël gaar neet volges plaan liekende te verlope. Zoeë woeëd Cherson, de ieësjte groeëte Oekraïenisje sjtad, al óp d'r 2e meëts ingenómme, dewiel Kiev, Charkov en vöal anger sjteë in 't noorde en oeëste nog in heng woare van de Oekraïenisje troepe. Óp d'r 5e meëts koame Rósland en de Oekraïne 'ne wapesjtilsjtand uueveree vuur burgesj oet 'n aantal van die groeëte sjteë, oeë-ónger Marioepol, te evacuere, mar deë woeëd al sjnel gesjonde durch de Róssisje armee. Durch de besjetinge zint vöal sjlachoffesj ónger de burgerbevolking gevalle en versjlechterde de humanitair situatie in dees plaatsje mit d'r daag.

De Oekraïnesje armee houw vanaaf medio meëts wer terrein gewónne rónk de hoofsjtad Kiev, dewiel de Róssisje troepe zich mieë en mieë noa d'r Donbass verplaatsjde. De wirklige reë doavuur is neet gans dutelig, mar analyste dinke dat de Rósse en hun boetelandse huurlinge zieër zjwoar verleze hant geleje durch d'r teëgesjtand van de Oekraïnesj. Boetedat guuef 't aanwiezinge dat 't leger va Rósland neet zoeë good georganiseerd is es gedach en te make hat mit e lieëg moreel.

Begin april woeëde in Boetsja en anger plaatsje i g'n umgeëving hónderde lieke aangetroffe wie de Rósse zich doa truuktrokke. Dit zint de lichame va burgesj die vermoord zint.

In april versjoof zich 't epicentrum van d'r kreeg noa d'r Donbass en 't zude. Oekraïnesje troepe hant in 't noajoar van 2022 groeëte suksesse gebook i g'ne regio Charkov en Cherson. I g'ne Donbass is evvvel 'n patsjtelling óntsjtange, 'ne loopgravekreeg woeë bei legers hoeëge verleze lieje. Vuural rónkum de plaatsje Bachmoet en Avdiivka weëd hel gevochte. De Rósse lieke seër 't óntsjtoa van de patsjtelling hei en doa vuuroetgank te boke, meh lieje waal zjwoar verleze. Verwach weëd dat de lokaal terreinwinste zich neet zulle vertale in e groeët Róssisj sukses.

Internationaal reaksies

De invasie van 2022 hat de diplomatieke crisis tusje Rósland en 't Weste versjerp. De mieëtste leng veroerdele dan ooch de invasie en versjeie kiere woeëde sancties aafgekondig. Wit-Rósland sjteunt 't Kremlin en hat ooch zie grónkgebeed besjikbaar gesjteld vuur 't vuurjoarsoffensief van 2022. Noord-Korea en Iran hant munitie en drones geleverd aan de Róssisje armee.

De VS leverde vanaaf d'r mei va 2022 HIMARS-raketsysteme aan de Oekraïnisje armee. Dees bleke 'n cruciaal rol te sjpele bei 't truukdringe van de Rósse in Cherson en Charkov. In d'r jannewaar hant versjeie NAVO-leng tanks en anger zjwoar materieel geleverd.

Anger gevolge

Rósland en de Oekraïne zint wichtige producente van terf en zónneblómöal. Durch 't kreegsgeweld veel de productie sjtil, wat catastrofaal gevolge houw vuur leng in de Derde Welt, woeë-ónger Jemen en Somalië. Rósse zouwe ooch graan oet de bezatde gebede han gesjtoale.

Galerie

'n Oekraïenisje barricade kótbei de Belaróssisje grens
De tilleviestoere va Kiev noa 'ne Róssisje raketaaval
Kreegssja i Charkov
Burgesj die 'n metrosjtasie in Kiev gebroeke es sjoelplaatsj