Politische partie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Politische of politieke partie is 'n organisaasje die d'rop is gerich door deilnaam aan verkezinge invlood te kriegen op 't euverheidsbeleid in e bepaoldj geografisch gebied. Döks geitj 't hie euver verkezinge van 't nasjenaal parlement, mer 't kan ouch gaon euver partieje die allein lokaal, regionaal of Europees deilnummen aan verkezinge. 'n Politische partie wuuertj gevörmp door luuj die 't èns zeen euver 'n aantaal aan politische beginsele, mer 't guuef waal meh weinig partieje wo alle lejen 't euver alle beginsele gans èns zeen.
Trótsdet det allewiel döks waal 't geval is, zeen politische partieje gein veurwaerd veur 't fónksjenere van 'n parlementair democratie. Wo de parlementslejen ieëre ónaafhenkelik wirkdje en zich vereinigdje in informeel allianties en keesvereine, óntstinge pas daonao versjillige groeate politische partieje.
In väöl democratische lenjer, wie ouch 't Belsj en Nederlandj, is 't gebroekelik det luuj die politische functies vervölle, lid zeen van 'n politische partie, meh det is aevel neet verplich.
In dictature en einpartiestaote haet de leiendje politische partie 'n anger functie es in 'n democratie, dewiel 't meistes óntbrèk aan 'n politische opposiesje, of die opereertj (noeadgedwónge) óngergróndjs.
Gedachdjegood en indeilinge
[bewirk | brón bewèrke]Veur väöl politische partiejen is 't gedachdjegood vanne partie wichtig. Dit vèltj döks oeterein inne politische principe, vasgelag in e beginselpergram, enne kónkrieëte beleidsveurstèlle, vasgelag in verkezingspergramme. Bieje functies van 'n politische partie óm belange 'n stum te gaeve, belange te vereine, 't beje van keuzes ane börgers en 't sture van 't euverheidsbeleid is dit gedachdjegood hieël wichtig.
De maot worin partieje de naodrök lègken op häör beginsel, den waal op häör beleidsveurnummes óngersjèdj beginselpartiejen en pergrampartieje. Beginselpartieje lègke de naodrök op 't getuge van häör principe en pergrampartieje op 't realisere van häör verkezingspergramme.
Partiejen oet versjillige lenjer mit 'tzelvendje gedachdjegood waere döks ingedeildj in partiefemieljes (ouch waal "spiritueel- of ideologisch-verwantje politische partieje" geneump). Inkele daovan zeen:
- Liberaal partieje;
- Conservatieve partieje;
- Socialistische en sociaaldemocratische partieje;
- Christendemocratische partieje;
- Communistische partieje;
- Boerepartieje;
- Regionalistische of separatistische partieje;
- Radicaal-rechse partieje;
- Gruuen of ecologische partieje;
- Islamitische partieje;
- Nationalistische partieje.