Picardië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Picardië (Franzuësisj en Picardisch: Picardie) is 'n sjtrieëk en woar 'n regio in 't noarde va Frankriek. De hoofsjtad va de regio woar Amiens en ze woar ópgedild i de departemente Somme, Oise en Aisne. De administratief regio heelt óp te besjtoa toen ze i jannewarie 2016 woeëd samegevoog mit Nord-Pas-De-Calais. Bei regio's make hüj deel oet va e nui regio Hauts-de-France. De ouw regio Picardië houw i 2014 1,9 mieljoeën iwuënesj en 'n óppervlakde van 19.399 km².

Geografie

De regio ligk óp ungeveer 'n sjtónd rieje vanaaf Paries. Óch 't Belsj en Groeët-Brittannië (uëver zieë) ligke neet meh wied va g'n regio aaf. De gooj verkieësjverbindinge, wie autobane en sjpoarweëg, make vlot verkier meugelig. Picardië is durch zing infrasjtructuur doarum e wiechtige internationale sjakel tussje Wes-Europese leng en grensuëversjeidende regio's.

't Lanksjap va Picardië is leech huëvelechtig, hat get bussje en weileng. Bekank is 't breid estuarium va g'n Somme en de zestig kilometer lang kus mit de sjteile witte kliffe va krietsjtee, wie me dat uëveriges in e groeët deel va Noard-Frankriek, inclusief Normandië kint teëgekómme. Óch aa g'n uëverzie van 't Kanaal, in Ingeland, guëf 't zölke kliffe. In 't zuudoeëste, kótbei de regio Champagne, ligke wiengaade.

Gesjichde

Middelieëwe

I d'r vunnefde ieëw woeëd Picardië óngerdeel van 't Frankisch Riek. 't Woar 'ne sjmale sjtroak tussje Boulogne-sur-Mer (doamals kalde me doa e Wes-Vlaams dialek) en 't sjtedje Laon, teëge de regio Champagne. De regio ten noardoeëste heivan heesjde Artesië en woar e graafsjap. Na d'r doeëd va d'r Frankische kuëning Lodewiek d'r Vrome in 840, koam Picardië bei 't Wes-Frankisch Riek, sjpieëder Frankriek. Dit woeëd bepoald in 't Verdraag va Verdun van 843. Lang, vermeudelig bis i d'r twelfde of daartieënde ieëw, woar mit d'r naam "Picardië" gee besjtuurlig samehang gemind, allewaal 't formeel oet zes graafsjappe besjtóng. Me zag dat waal um de gebede te beneume oeë Picardisch gekald woeëd, meh dat woar groeëter gebeed es 't hüj en dit gebeed sjtrekde zich oet van e groeët deel va g'n hütse Belsje provins Henegouwe tot kótbei Paries.

Tiedes d'r Hóngerdjoarige Kreeg perbeerde de Ingelse de sjtrieëk te veroavere, wat óch lukde. Bei d'r vreë van Atrech van 1435 woeëd Picardië i zing gehieël touwgekend aa Bourgondië. Wiewaal d'r Bourgondische hertog Filips d'r Goje lanksheer van Picardië woar, woar e óch lienman, en dus óngergesjik aa d'r kuëning va Frankriek. Noa d'r doeëd va d'r kingerloze Karel d'r Sjtoute, ópvolger va Filips d'r Goje, brak d'r Bourgondische Successiekreeg oet. D'r sjtried begós sjnel e machssjpieël te weëde tussje 't Frans en 't Habsburgs kuëningshoes. Frankriek liefde vervolges de sjtrieëk i. D'r Habsburgse ópvolger va Karel, keizer Maximiliaan van Oeësteriek, kós 't leengebeed neet trükveroavere en mós doamit de Franse heersjappie uëver Picardië erkenne, zoe-wie bepoald bei d'r Vreë van Atrech van 1482.

Vreugmoderne tied

I d'r zestieënde ieëw óntsjtang 't gouvernement Picardië es gevolg va de centralisatiepolitiek van Franzuësisje kuëninge. 't Gouvernement houw óngevier de vurm va de modern regio Picardië bis 2016. Neet alling óp de kaat, meh óch administratief. 't Nui Picardië woeëd óngerverdeeld i drei departemente: Somme, Aisne en Oise. In 1557 houwe Habsburgse tróppe de Franzuëse 'n zjwoar nederlaag touwgebrach bei 't plaatsjke St. Quentin. 't Zouw d'r letste bekanke veldsjlaag zing in 't Habsburgs-Franzuësisj conflik. De sjtrieëk bleef evvel bei Frankriek. In 't sjterk gedecentraliseerde Frankriek woeëd Picardië sjpieëder umgevurmd tot provincie. Dees bleef besjtoa bis 1790, ee joar noa de Franzuësisje Revolutie. De regio woeëd umgevurmd tot departement.

Moderne tied

I d'r Napoleontische tied woeëd de soekerkroeët geïntroduceerd en óp groeëte sjaal verboewd um dreigend soekertekót teëge te goa. Groeët-Brittannië houw namelig de Franse eileng i de Caraïbe veroaverd, oeë soeker woeëd gewónne oet reet. De soekerindustrie bleef lang wiechtig i g'n sjtrieëk.

De regio woar i d'r Ieësjte Weltkreeg tonieël va d'r Sjlaag um de Somme. D'r slaag doorde get langer es veer moande; get mieë es 1 mieljoeën lüj sjtorve.

Kultoer

Betrach Picardisch veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp.

De lokaal sjproak, 't Picardisch, óch waal ch'ti of rouchi geneumd, weëd allewiel durch zoeën 700.000 lüj gekald, oeë-van 500.000 i Frankriek en 200.000 óp 't Belsj. Ze is evvel serieus bedreig i höar vuurtbesjtoa, wie 't noaburige Welsj en 't Vlaemsch; zikker i Frankriek, oeë ze gee erkinde sjproak is, i teëgezats tot Wallonië. De sjtrieëk hat 'n sjterke kultoereel identiteet en sjteet bekank um höar beer, traditioneel sjpelle en d'r pipasso, ing aat doedelzak.

Wier woeëd de regio besjouwd es bakermat va de gotiek. Ónger anger Amiens, Beauvais en Laon hant sjoeëne kathedrale i dizze sjtiel.

Economie

Picardië is ee va de ermer regio's van Frankriek. 't Aatal wirkeloze ligk mit 11,5% get boave 't landelig Frans gemiddelde van 10,6%. Dewiel 9,2% va de beroopsbevolking wirk i d'r lankboew, wirk 40,7% i d'r industriële sector en 50,1% i d'r deenstesector. 't Gemiddeld ikómme is geliek aan 89% va dat va Frankriek.

Wiechtige plaatsje

Galerie

'ne Sjilder bei de kliffe, kótbei 't estuarium va g'n Somme
De plaatsj Mers-le-Bain
De kathedraal van Amiens
Picardisch lanksjap

Referentie

Dit artikel baseert zich óp 't corresponderend Nederlands, Ingels en Dütsj artikel: [1], [2], [3].

Extern linke

Commons: Picardië – Media gerelateerd aan dit óngerwerp

Picardie.fr, ((fr))

Veurmalige regionale indeiling van Frankriek
Alsace (Elzas) \| Aquitaine \| Auvergne \| Bourgogne (Bourgondië) \| Bretagne \| Centre \| Champagne-Ardenne \| Corse (Corsica) \| Franche-Comté \| Île-de-France \| Languedoc-Roussillon \| Limousin \| Lorraine (Lotharinge) \| Midi-Pyrénées \| Nord-Pas-de-Calais \| Basse-Normandie \| Haute-Normandie \| Pays de la Loire \| Picardie \| Poitou-Charentes \| Provence-Alpes-Côte d'Azur \| Rhône-Alpes