Oostvoorns

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De Ziewse dialekte in breie zin, inclusief 't Oostvoorns (nommer 1 op de kaart).

Oostvoorns (Svores) is 't traditioneel dialek vaan 't dörp Oostvoorne in Zuid-Holland. Bij oetbreiing meint me heimèt ouch de dialekte vaan Rockanje en Tinte. In 't gemein weure die dialekte tot 't Hollands gerekend (in 't bezunder 't Zuid-Hollands), meh me kin get deveur zègke um ze bij 't Ziews oonder te bringe. De dialekte zien allewijl sterk bedreig.

Nomenclatuur

Verwarrend aon de naom Oostvoorns is tot dit dialek zjus gans in 't weste vaan 't (veurmaoleg) eiland Voorne weurt gesproke. Dit kump umtot 't eiland Goeree vreuger ouch wel West-Voorne woort geneump. Oostvoorne is dus wezelek de naom veur gans 't eiland; 't dörp mèt dezelfde naom waor oets de veurnaomste plaots op 't eiland. De fusiegemeinte oet euzen tied hèt wel weer Westvoorne. De naom Westvoorns veur 't dialek weurt ouch wel gebruuk.

Wie gezag is Oostvoorns in de ierste plaots de naom veur de dörpstaol, meh in de literatuur weure soms ouch aander dialekte vaan 't eiland demèt bedoeld, veural wienie die nog sterk op 't dialek vaan Oostvoorne liekene. Dit is allewijl in de ierste plaots 't geval veur 't Rockanjes (Rekajjes).

Oontwikkelingshistorie

Euver 't algemein is de grens tössen 't Hollands en 't Ziews vrij dujelek. Ze ligk bij 't Haringvliet, boe diverse isoglosse in samevalle: de grenze tijd/tied en huis/(h)uus, verkleinwäörd op -je daan wel -ie. Dit is evels neet ummer zoe gewees. Me meint tot in Rotterdam nog tot in d'n achtienden iew huus woort gezag, of get wat trop liekende. Nog in de negentienden iew hoort me in Pernis en Hoogvliet vörm wie kike, spiker, diik, drive, huus of huuⁱs, buuⁱk en kruuⁱk. Wijer woorte zoe'n klaanke nog opgegeve veur Geervliet en Heenvliet, meh wie G.G. Kloeke dao in de jaore 1920 nao vroog, waore die klaanke oonbekind en kóste ouch de awwere ze ziech neet rappelere. Daobij kump tot Winkler in deenzelfden tied veur dees twie dörper zjus diftonge opgaof. Ouch veur de res vaan 't eiland (Brielle, Nieuw-Helvoet en Hellevoetsluis) zien allein de vörm mèt diftonge bekind.

Kloeke zelf teikende monoftonge op in Oostvoorne en Rockanje, meh ouch in Spijkenisse. Heer gaof daobij aon tot die klaanke toen al aon 't verdwijne waore; de ie get snelder es de uu. Dit kump euverein mèt later data euver en veurbeelde vaan de dialekte. Ouch gaof heer aon tot de klaanke kort en e bitteke geopend waore: tid en hus. Winkler gaof mie es viefteg jaor ieder nog wel de spelling huus.

't Dialek vaan Spijkenisse, wat väöl oosteleker ligk en zelfs neet op Voorne meh op Putten, weurt hei wijer neet behandeld. Vas steit tot 't allewijl bekans verdwene is, umtot bekaans de ganse populatie oet gemigreerde Rotterdammers besteit. Bij lui die 't nog spreke huurt me evels dujelek de korte u in hus en buk, meh ouch de korte i in de plaotsnaom Spikkenisse.

Hollands of Ziews

Vaanoet historisch perspectief is 't Oostvoorns neet bezunder 'oon-Hollands', 't heet deils 'n situatie bewoerd die vreuger algemein waor in Holland. Sinds jaor en daag evels zien de klaanke die me dao huurt sterk mèt 't Ziews geassocieerd. Um die rei zag Winkler al: "Het oostvoornsch helt in menig opzicht en niet slechts in de uitspraak der ui en ij als lange u en i, naar het zeeuwsch over, zoo zelfs dat men het oostvoornsch eigenlijk niet onder de echte hollandsche tongvallen kan rangschikken." Modern oonderzeukers höbbe ziene twiefel in 't gemein neet euvergenome. In de indeiling vaan Jo Daan weurt Voorne gewoen oonder 't Zuid-Hollands gezat. Ouch 't Woordenboek der Zeeuwse dialecten behandelt wel Goeree-Overflakkee meh neet Oostvoorne. D'n insegste dee 't dialek zoonder mie tot 't Ziews rekent is Marco Evenhuis vaan 't Ziews tiedsjrif Noe.

Kinmerke

Wie bove al gezag zeet me in de dörper in kwestie oongeveer tid 'tied' en hus 'hoes'. De klaank in dees wäörd versjèlt evels nog wel vaan de oersprunkelek korte i en u: me kint in dees dialekte minimaol pare wie spít 'spiet' en spìt 'spit', of húd 'hoed, vel' en hùt 'höt'. Veur neet-sprekers is dit versjèl lesteg te hure.

Veural de ii is neet ummer aon de diftongering oontkoume: me kin in dees dialekte wäörd wie hij aontreffe boe dat in 't Goerees hie is. Dit waor al in de negentienden iew 't geval.

't Oostvoorns deit in nog e paar belaankrieke dinger mèt 't Ziews mèt. Me kint hei spontaan palatalisatie in e woord wie butter 'boter', runding e woord wie pup 'piep' en d'n Ingweoonse vörm rik 'rögk', die me in Zieland en Wes-Vlaondere väöl kin hure.

Verkleinwäörd goon oet op -ie, wie in 't Hollands. In (de res vaan) 't Ziews kump dit gaaroet neet veur.

De haafope ae-klaank oet 't Ziews kump in Oostvoorne ouch veur, in Rockanje evels neet. Dao heet me op dee plaots 'nen ope achterklinker. Zoedoende kint me in Oostvoorne jae en waer, in Rockanje jao en waor.

Dialekbehaajd

De Oostvoornse dialekte zien sterk bedreig. Bekaans allein nog awwere spreke ze; 'nen inkelen awwere zeet 't dialek nog te spreke mèt zien middelbaar kinder.

'n Inkel woord oet 't dialek is in eder geval nog wel gemeingood. Zoe weurt in Oostvoorne nog algemein vaan strang gesproke es me 't strand meint. 't Mieste liekent 't plat nog te leve in De Tinte, e klei dörpke wat neet massaol door migrante is euverspäöld. De bijnaom vaan dit dörp is 't molûke dûrp, 't dörp vaan vogelversjrikkers.

Cultivatie

In de dörper weurt neet väöl mèt 't dialek gedoon; intiatieve koume veural vaan einlinge. In 2013 begós de historische vereineging vaan Westvoorne mèt 't vaslègke vaan dialek. Heibij woorte ouch filmkes gemaak boe-in de awwere praotentere aw ambte oetlagte. In 2020 woort, bij gelegenheid vaan 't 800-jaoreg bestoon vaan Rockanje, 'n priesvraog euver 't plaotselek dialek oetgesjreve.

Extern links

• De parabel vaan de Verlore Zoon in 't dialek vaan Tinte anno 1874
• De parabel vaan de Verlore Zoon in 't dialek vaan Tinte anno 1996