Oasters-Orthedoxe Kirk

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Oasters-Orthedoxe Kirk (Grieks: Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ofwaal I Orthódoxi Ekklisía), de Oasters-Orthedoxie en officieel de Orthedox-Kathelieke Kirk, ies de op ein nao groatse christelikke religie op de waereld, nao de Roams-Kathelieke Kirk. 't Aantal geluigeve wat ies aangesjlote bie, wat dieks sömpelweeg de Orthedoxe Kirk weurt geneump, ies volges versjillende sjattinge zoa'n 200-300 mieljoon en meugelik zelfs miè es dat.

Dieks weurt dizze tak van 't christendom ouch in pluralisme besjreve, dus es de Oasters-Orhtedoxe kèrke. Dat kump umdat de Oasters-Orthedoxie, in tegendeil tot 't Roams-Kathelicisme, gevörmp weurt door de gemeinsjap van versjillende lokaal kirke die 'n groate vörm van autonomie genete, zoa-wie de Grieks-Orthedoxie en de Russisch-Orthedoxie. Toch besjouwe ze ziech allemaol deil van 'n christelikke gemeinsjap mit ein gezamelikke lièr en theologie. Hun liturgie kump oet 't Byzantiens Riek (wat later 't Osmaans Riek zou weure). De Orthedoxe Kirk besjouwt ziechzelf es de einsigste echte heilige, Kathelieke en apostolisch Kirk die ies opgeriech door Jezus Christus zelf en woa Christus ouch nog altied 't houf van ies.

Allewaal de versjillende kirke dus autonoom van mekaar wirke höbbe ze toch 'n euverkopelende autoriteit die allewiel veural nog symbolisch ies: 't Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel dae zetelt in Istanboel. Op dit momint is de patraich Bartholomeus I. Puur theologisch gezeen haet dae patriarch 'ne vergeliekbare sjtatus es de Paus haet veur Roams-Kathelieke. In de polletieke praktiek ies dat ivvels neet zoa. Ein van de weinige direkte invloje die de Patriarch kin oetoefene ies 't erkinne van nuuj kirke binne de gemeinsjap of 't excommunicere van kirke.

In 't jaor 1054, mit 't Groat Sjisma, sjplietsde de Christelikke kirk in Europa ziech in 'n oastelikke en 'n westelikke kèrk. De westelikke kèrk woort de Roams-Kathelieke kirk van noe, wiel de oasterse kirk bekind ging sjtoon es de Orthedox-Kathelieke kèrk. Ouch vandaag ies de Oasters-Orthedoxe Kirk veural in Oas-Europa actief (zoawie Rusland, Belarus, Oekraïne en Moldavië). Sjterker nog: de dominantie van de Oasters-Orthedoxe traditie weurt dieks es definitie gebruuk veur wat Oas-Europa ies, te opziechte van Centraal-Europa. Centraal-Europa is in zoa'n definitie dan 'n euvergengsregio, mit leng wie Hongarieë en Roamenië die 'n groate Orthedoxe minderheid höbbe.

Naam

't Woord Orthedox beteikent in dizze zin van 't woord zoaväöl es "van origine". De Oasters-Orthedoxe Kirk zuut ziechzelf es de rechmatige aafsjtemmer van de origineel vereinigd Christelikke Kirk wie die woort opgeriech in de 1e ièw. 't Groat Sjisma van 1054 weurt in dae zin dus gezeen es 'n momint woa-in de Roams-Kathelieke ziech aafsjplitse um 'n nuuj kirk in Roame op te boewe, wiel de Oasters-Orthedoxe de aw theologie van Constantinopel behawwe.

't Woord "Orthedox" zörg ivvels veur verwarring in 't modern taalgebruuk. Dieks weurt 't woord verward mit "sjtreng-geluivig". Dit zuut me truuk in anger religieuze classificaties: Orthedox Judedom zin beveurbeeld Jude die de Thora väöl letterlikker numme es de meiste anger Jude. Vergeliekbare bezejje besjtoon veur Orthedoxe Moslims en Orthedoxe Prottestante. De Oasters-Orthedoxe Kirk ies ivvels neet noadzakelik 'ne "sjtrengere lièr" es beveurbeeld 't Kathelicisme en Prottestantisme. Zjuus wie in al die anger Christelikke groeperinge, geuf 't sjtrenger en minder sjtrenger geluivige in de Oasters-Orthedoxe Kirk.

Meugelek nuuj sjisma (2018-huuj)

Op 15 oktober 2018 besjloot de Russisch-Orthodoxe Kirk de beng de verbraeke mit patriarch Bartholomeus I naodat de patriarch haw besjlote um de Oekraïens-Orthedoxe Kirk te erkinne. Moskou blief volhawwe dat de Oekraïense Orthedoxe subjek zin van de Russische Kirk. Hiedoor ies 't ondudelek gewore of me de Russisch-Orthedoxe nog altied es Oasters-Orthedox kin besjtempele. In de praktiek gebeurt dat nog ummer en identificere zoawaal Istanbul es Moskou de Russisch-Orthedoxe es deil van de groatere Oasterse gemeinsjap. Ouch goof 't gein reie veur de Russisch-Orthedoxe Kirk um aaf te wieke van de Byzantiense lithurgie, die aan de basis liegk van de Oasters-Orthedoxe geluifsgemeinsjap. Mer 't feit dat Moskou neet miè de patriarch in Istanbul erkind maak 't theologisch verdedigbaar um de Russisch-Orthedoxe Kirk es onaafhenkelikke kirk te besjouwe. De sjpanninge rondum dit ongerwerp blieve actueel anno 2021.

Zuuch ouch: