Ierste iew
(Doorverweze van 1e ièw)
ierste iew veur Christus - ierste iew - twiede iew
De ierste iew vaan de christeleke jaortèlling begint bij wat volgens 'n verawwerde visie 't geboortejaor vaan Zjezus Christus is. In dezen iew oontsteit daan ouch 't christendom. Allewel tot 't nog gein groete religie is, gebäöre in dezen iew wel zakes die vaan groete beteikenis zien veur later iew. Op politiek gebeed stoont 't Romeins Riek in groete bleuj; de keizertied waor zjus begós en 't areaol breide ziech nog ummer oet. Väöl vaan de keizers waore evels dictatore die dèks door geweld aon hun ind kaome. 't Romeins Riek kaom in dezen iew dèkser in oorlog mèt de Parthe. In Indië waor de klassieken tied bezeg; 't land waor oonder diverse rieke verdeild. China woort geregeerd door de Handynasie, op e kort (veertienjaoreg) interregnum nao. Besjavinge in Midde-Amerika waore nog aon 't opkoume.
Groete gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 2: De ierste bekinde volkstèlling in China weurt gehawwe. Me tèlt 57.671.400 lui in 12.366.470 hoeshawwes.
- 9: E Romeins leger oonder Varus weurt in de Slaag in 't Teutoburger Woud bekaans compleet oetgemaord door de Germaone.
- 9: De veerjaorege keend-keizer Ruzi Ying weurt aofgezat door Wang Mang. Heer stiech de Xindynastie, boe 'r zelf d'n insegste keizer vaan weurt.
- 14: Nao d'n doed vaan Augustus weurt Tiberius keizer; 't Romeins Riek geit neet mie trök nao rippublikeinse structure.
- 16: E leger oonder Germanicus perbeert obbenuits Germania te oonderwerpe en de rieksgrens bij de Elbe te lègke. Allewel tot Germanicus e paar klein successe haolt, moot heer oetindelek zienen trèk opgeve.
- 23: Wang Mang sneuvelt in 'nen opstand tege zie bewind. Gengshi, vaan de Handynastie, eis 't keizersjap op.
- 25: Han Guangwudi weurt keizer; begin Oosteleke Han.
- 41: Keizer Caligula weurt nao e complot door de Senaot mèt de Pretoriaonse Garde vermaord.
- 43: Keizer Claudius begint 'n campagne in Brittannië.
- 58-63: Oorlog tössen 't Romeins Riek en 't Partheriek. Aon 't ind is de situatie zoe good wie oonveraanderd.
- 61: Oonder keuningin Boudicca vereinege väöl Britse stamme ziech tege de Romeine.
- 64: De Groete Brand vaan Roeme lègk groete deile vaan Roeme in de as. Keizer Nero pak de gelegenheid aon um 'n enorm paleis te bouwe en weurt dao-op besjöldeg zelf de brand te höbbe gestiech.
- 66-73: De joede koume in opstand tegen 't Romeins bewind. 't Kos de Romeine de groetste meujte deen opstand neer te houwe.
- 68: Nero weurt t'r doed veroerdeild, vlöch en begeit zelfmaord. Heimèt indeg de Augustijnse dynastie en begint 't jaor vaan de veer keizers.
- 69: Mèt Vespasianus kump 't Romeins Riek weer oonder stabiel keizerleke regering.
- 69-70: Bataafsen Opstand oonder Julius Civilis.
- 70: Julius Civilis versleit de Romeinse legers bij 'de brögk euver de Maos'; woersjijnelek weurt heimèt de Romeinse brögk vaan Mestreech gemeind en is dit de ajdste verneuming vaan Mestreech.
- 70: De Bataviere weure verslage en mote e garnizoen tollerere. Noordelek vaan de Rijn trèkke de Romeine ziech evels trök, boedoor de Frieze defintief boeten 't Riek valle.
- 79: 'n Explosieve oetbarsting vaan de Vesuvius verneteg de stei Pompeii en Herculaneum en 't dörp Stabiae.
- 84: De Romeine indege hun campagne in Brittannië. De grens vaan 't Riek ligk in 't modern Noord-Ingeland; 't gebeed zuielek daovaan is gepacificeerd.
- 96: Keizer Domitianus weurt vermaord; Nerva weurt door de Senaot tot keizer oetgerope. Ind Flavische, begin Antonijnse dynastie.
Religie
[bewirk | brón bewèrke]- ca. 29: Zjezeke oontvingk d'n duip vaan Johannes d'n Duiper en begint zien prediking.
- ca. 33: Zjezeke weurt gekruseg.
- ca. 37-40: De gehelleniseerde joed Paulus bekiert ziech tot 't christendom. Heer zal diverse christeleke gemeintes stiechte en väöl theologie formulere.
- 64: Keizer Nero besjöldeg de joede en christene vaan de Brand vaan Roeme; ierste vervolging vaan christene in 't Romeins Riek.
- ca. 66-74: 't Evangelie vaan Marcus, dinkelek 't ierste vaan de veer, weurt gesjreve.
- ca. 60-70: 't boeddhisme weurt in China geïntroduceerd. De koume iewe zal 't 'n hendeg groete religie weure.
- 70: In d'n Ierste Romeins-Joedsen oorlog (zuug bove) weurt d'n Twieden Tempel vaan Jeruzalem verneteg. Allein de wesmoer ('Klaagmoer') blijf stoon.
- 100: Johannes d'n Apostel störf; ind vaan 't Apostolisch tiedperk.
Kuns
[bewirk | brón bewèrke]- 64-8: De Domus Aurea weurt gebouwd. Nao Nero zienen doed stop 't projek; de klaorgekoume deile weure gaw oontmanteld of veur pebliek gebruuk umgebouwd.
- 72-80: 't Colosseum weurt gebouwd in Roeme.
- oonbekind (en meugelek later): 't Seikilosleed weurt gesjreve, ein vaan de ajdste meziekstökker boe v'r de notatie vaan höbbe.
Persoene
[bewirk | brón bewèrke]Voorste en hiersers
[bewirk | brón bewèrke]Gelierde
[bewirk | brón bewèrke]Religieus figure
[bewirk | brón bewèrke]Kunstenere
[bewirk | brón bewèrke]Jaore
[bewirk | brón bewèrke]| ierste jaore | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaore 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| Jaore 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| Jaore 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 |
| Jaore 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50 |
| Jaore 50 | 51 | 52 | 53 | 54 | 55 | 56 | 57 | 58 | 59 | 60 |
| Jaore 60 | 61 | 62 | 63 | 64 | 65 | 66 | 67 | 68 | 69 | 70 |
| Jaore 70 | 71 | 72 | 73 | 74 | 75 | 76 | 77 | 78 | 79 | 80 |
| Jaore 80 | 81 | 82 | 83 | 84 | 85 | 86 | 87 | 88 | 89 | 90 |
| Jaore 90 | 91 | 92 | 93 | 94 | 95 | 96 | 97 | 98 | 99 | 100 |