Moskou

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Waope vaan Moskou

Moskou (Rössisch: Москва́, spreek oet: Mask-VA) is de hoofstad vaan Rusland, en had in 2015 12,2 mieljoen inwoeners. De stad is daomèt de groetste stad vaan Europa. Ze ligk aon de Moskwa-revier (of 'Moskva'), boe de stad ouch häöre naom aon oontlient. M

oskou is bekind vaan 'n aontal Russisch-orthodoxe kèrke mèt gouwe koepele, de St.-Basiliuskathedraal, 't Kremlin en 't Roed Plein.

Naom

Me dink tot de naom vaan de stad is verneump nao de Moskva, de revier boe Moskou aon ligk en dee op 't Russisch dezelfde naom dreug. 't Gief versjèllende theorieë euver de origine vaan de naom vaan de revier. De mies geaccepteerde theorie mèt de mies euvertuigende linguïstische arguminte is die vaan de Proto-Balto-Slavische wortele *mŭzg-/muzg- vaan 't Proto-Indo-Europese -meu: "naat". Dus de naom Moskou zow kinne referere nao e nateg land, e brook of moeras. Me kin die wortele ouch trök zien in 't Russische музга (muzga, spreek oet: moezgkaa), wat pool beteikent, 't Litouws mazgoti en Lets mazgāt, wat wasse beteikent, 't Sanskriet majjati wat verdrinke beteikent en 't Latien mergō wat oonderdoompele beteikent. Vergeliekbare 'natege' plaotse in Slavisch Europa höbbe vergeliekbare naom es Moskou, wie Mozgawa in Pole. De originele Aajdrussiche vörm vaan de naom is gereconstructeerd es Москы (Mosky, spreek oongeveer oet wie Mos-kè). 't Waor daomèt eint vaan de wienege inkelvoudege zelfstandeg naomwäörd die indegde mèt ы. Pas nao de 12e iew begós me dèkser Москва - Moskva - te zègke es e rizzeltaot vaan morfologische ginneralisatie vaan de versjèllende Slavische naomwäörd die mèt a indege.

Geografie

Moskou is gesitueerd aon de Moskwa, die zoe'n 500 km laank is. Binne de stadsgrenze spanne 49 brögke dees rivier en aander kenale. 't Hoegste punt vaan Moskou is 255 meter. De stad heet 'n breidde vaan 39,7 km en 'n lengde vaan 't noorde nao zuie touw vaan 51,8 km. De stad is 2.511 veerkante kilometer groet. Daomèt is zie eine vaan de kleinste fidderaol staote vaan 't land: de 83e vaan de 85. Moskou is evels de fidderaol staot mèt de meiste inwoeners (gesjat op zoe'n 12.380.664 lui in jannewarie 2017), en daomèt is Moskou ouch de staot vaan Rusland mèt de meiste lui op de veerkante kilometer. In 2010 waore dat 'rs 4930,6 de veerkante kilometer. Dat zal noe nog mie zien. Moskou ligk in e hemiboreaol klimaot (Dfb volges Köppen) mèt lang, kaw winters vaan 't midde vaan november bis miert, en werm zomers. 't Winters weer kin vaan zoen 5 °C bis -25 °C kaajd zien in de stad en -30 °C in de boetewieke. 't Kajdste wat 't oets waor in Moskou waor -42,1 °C, en 't heitste waor 38,2 °C.

Historie

De St.-Basiliuskathedraal in Moskou

Moskou woort gestiech, of tenminste veur 't iers geneump, in 1147; daan waor 't neet mie es e pläötske bewoend door de Merja, e Finoegrisch volk. 't Woort evels al wel door Slavische prinse geregeerd. In 1237 en 1238 brande de Mongole de stad gaans plat en vermaorde 't groetste deil vaan de bevolking. Door häör strategische ligking bleujde de stad evels gaw weer op. 't Prinsdom waor in deen tied sjatpliechteg aon de khan, meh woort wie langer wie oonaofhenkeleker. Prins Ivan III sjeide in 1480 't prinsdom vaan 't Mongools Riek vaan de Gouwe Horde aof. Deze prins leet ouch 't Kremlin bouwe.

Nao deen tied breide 't prinsdom ziech ummertouw wijer oet, meh de tyrannieke regering vaan de tsare zörgde neet veur groete bleuj. Daoneve woort Moskou nog dèks belegerd, vaanoet oos en wes: In 1571 veel 't Riek vaan de Gouwe Horde weer aon, in 1610 waor 't 't Pools-Litouws Gemenebes. Evels kós me ummertouw de vijandeleke legers aofsjödde vaanoet 't Kremlin, wat mie en mie 'n mythische beteikenis kraog.

In 1703 verplaotsde tsaar Peter de Groete de residentie vaan Moskou nao Sint-Petersburg. In 1812 staoke de Moskoviete de stad in brand um de tróppe vaan Napoleon te kiere, wat lökde. Nao de Oktoberrivvelutie vaan 1917 woort Moskou weer hoofstad vaan Rusland en vaan de USSR. 't Sovjet-regime spendeerde rillatief väöl geld aon de hoofstad; zoe woort in de jaore daarteg oonder Jozef Stalin de metro aongelag. In 1942 lökden 't de Duitsers neet de stad in te numme: ze bleve in de boetewieke steke en woorte dao-oet in de Slaag bij Moskou verdreve. Ouch vaan 't pos-communistisch Rusland woort Moskou hoofstad.

Bekènde Moskoviete

• 1799 (gebore) - Aleksandr Puškin, sjriever
• 1814 (gebore) - Michail Lermontov, sjriever
• 1821 (gebore) - Fjodor Michajlovitsj Dostojevski, sjriever
• 1948 (gehiemeld) - Sergei Eisenstein, regisseur
• 1952 (gehiemeld) - Alexandra Kollontai, feminis en revolutionair
• 1968 (gehiemeld) - Joeri Gagarin, astronaut
• 1972 (gehiemeld) - Andrej Toepolev, pionier in vleegmesjiens bouwe
• 1977 (gebore) - Sergej Udal'cov, polletiek-aktivis
• 2011 (gehiemeld) - Igor Semënovič Kon, socioloog, filosoof en historicus