Kóntinent
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E kóntinent is 'n groeate landjmassa die neet of vriewaal neet mit anger landjmassa's verbónjen is. Hiebie wuuertj allein gelit op landj en water, neet op waterdeepdje, óngere zieë ligkendje bergrögken of 't kóntinentaal plat. Me kan de aerd rangsjikken in kóntinente van groeat nao klein oppe volgendje meneer: Eurazië (bestäöndje oete weltdeiler Azië en Europa), Afrika, Naord-Amerika, Zuud-Amerika, Antarctica en Oceanië. Variaties hie-op zeen meugelik; zoea kan me Australië es naam keze veur Oceanië of Naord- en Zuud-Amerika same nummen óngere naam Amerika.
Eilandj, sjiereilandj en weltdeil
[bewirk | brón bewèrke]'n Landjmassa die te klein is veur e kóntinent geneump te waere, hètj 'n eilandj. Euver 't algemein wuuertj Greunlandj betrach es 't grótste eilandj en Australië (det veer maol zoea groeat is) es 't kleinste kóntinent. Dees kuues is tamelik bewirkelik. 'n Klein landjmassa die via 'n betrèkkelik klein landjlingdje mit 'n anger landjmassa is verbónje, hètj e sjiereilandj.
't Waord kóntinent wuuertj sómtieds verwardj mit e weltdeil. E weltdeil is aevel 'n geopolitieke en neet 'n geologische indeiling. Sómtieds ómvatj e weltdeil e kóntinent, inclusief de ómligkendje eilenj wie 't weltdeil Afrika geliek is aan 't kóntinent Afrika mit daobie eilenj wie Madagaskar. Sómtieds is e weltdeil e deil van e kóntinent, wie 't weltdeil Europa e deil is van 't kóntinent Eurazië, en inkel eilenj.
Wen Britten euver 't vastelandj van Europa kalle, kalle ze döks van "the Continent".
Begrenzing
[bewirk | brón bewèrke]Volges de gegaove diffenisie zeen Naord-Amerika en Zuud-Amerika apaarte kóntinente. Ze zeen bei groeat zat en zeen slechs door 'n smaal landjlingdje mitein verbónje. Ouch Afrika geldj den es 'n apaart kóntinent. 't Continent Eurazië wuuertj van Afrika gesjeie door 't Suezkanaal.
De grens tösse de twieë Amerika's enne grens van Afrika ligke neet próntj vas. Me kan zègke det 't Panamakanaal (tösse Naord- en Zuud-Amerika) en 't Suezkanaal (tössen Eurazië en Afrika) toet gevolg höbbe det de kóntinente gans door water vanein zeen gesjeie. De grens löp den dore dore miens gecreëerdje kanale. Es me vindj det 'ne kónsmaesige waterwaeg neet mittèltj, den lègk me de grens oppe plaats wo de landjingdje 't smaalste is (det is zoeaget 'tzelvendje) of, veur praktische raejene, bie 'n landjgrens (dus tösse Panama en Colombië en tösse Israël en Egypte).
Anger diffenisies
[bewirk | brón bewèrke]Me óngersjèdj ouch dóbbelkóntinente wie Amerika (Naord- en Zuud-Amerika same) en zelfs superkóntinente wie Afrika-Eurazië. Veurbiljer van superkóntinente inne loup vanne prehistorie vanne aerd zeen Rodinië, Pannotië, Pangaea, Laurazië en Gondwana.