Groot-Nederlandse gedachte
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
|
De neutraliteit van dit artikel weurt betwis. Raeje: subjectief taalgebroek |
De Groot-Nederlandse gedachte is 't idee dat de in 1648 en in 1830 verbraoëke èènhèèd tussje Vlaandere en Nederland hersjtèld zow motte werre. In Nederland en Vlaandere is dat idee op aander momaente oontsjtande en 't idee haat och deels 'n aander oontwikkeling dörgemakt, mae d'r zeunt och raakvlakke.
In Vlaandere
[bewirk | brón bewèrke]Gesjiedenis
[bewirk | brón bewèrke]D'r 20ste ieëw op 't Belsj is getekend dör d'r Flamenpolitiek dae geveurd waoërd van 1914 bies 1945. 't Belangriekste Duutsje kreegsdoel in 't weste waor de Ausgliederung va Belsj en Nederland. De meneer oeë-op dat zow motte gebäöre waor aafhankelek van de verwachde uvverwinninge: vazalsjtaote of toetraejing tut 't federale Duutsje keizerriek. Invloedrijke militaire kringe woolte, en tut sjlot och d'r keizer, gaans Belsj annexere en desnoods de oonwillige bevolking deportere. Sommige woolte de Franstalige op 'n aander meneer kwiet. Belsj verdele tussje Fraankriek en Nederland, dat op termijn bie Duutsjlaand zow toetraeje um verduutst te werre.
De verbinding mèt Nederland how 'n dubbel doel: de gedwonge aansjleting va Nederland bie Mitteleuropa vergulde dör Vlaandere aa te beje en umgekieërd 't Vlamsje laand penetrere mèt Hollendsje hulp.
't Belangriekste Hollendsje werktuug, "onze Grootnederlandse vertrouwensman" waor F.C. Gerretson, dae d'r sjpil waoërd van 't dör de Duutsjers in 't laeëve gerope Grootnederlandse bewaeging. Nao boete-n-oet propageerde-e "een verbintenis, maar dan in federatieve zin van de zeventien provinciën; van de verenigde Nederlanden, wederom met de overige germaanse stammen". Es sjtruuëmaan van 't Duutsje gezaandsjap wis-e in mei 1915 't Amsterdamse vluchtelingeblad De Vlaamsche Stem op te gaele um 't activisme te sjeppe oonder de oetgewaeëke Belzje. 't Blad eiste zelfbesjtuur vör Vlaandere mae Gerretson getuugde nog va loyaliteit nao 't Belsj toe. An z'ne Duutsje opdrachgaever sjreef Gerretson op 4 oktober 1915 dat die loyalitèèt 'bombast' waor en 't doel de sjplitsing en zoe mäögelek de vernietiging va Belsj.
D'r èègeleke aanhang van de Groot-Nederlandse beweging bleef beperkt tut de kringe van 't Algemeen Nederlands Verbond, dat mit Duutsj gaeld e waeëk- en e mondblad koes oetgaeve, Dietsche stemmen en De Toorts. Hun actie waoërd ingekaderd in 'n väöl mieë umvattende Duutsje propaganda in Nederland, mit väöl gaeld vör 't subsidieëre van de pers. Van dit alles gong 'ne belangrieke invloed oet op de publieke opinie, väöral op de liberaal en de protestants-christelijke. D'r Flamenpolitiek waoërt in 't geheim o.m. aangemoedigd dör d'r Nederlandse minister-presidaent, d'r liberaal Cort van der Linden.
Argumaente pro en contra
[bewirk | brón bewèrke]Argumaent pro
[bewirk | brón bewèrke]De polletieke krachte in Vlaandere weunsje in Europa 'n hersjikking oeëin de taalgebiede 'n belangrieker rol geunt kriege. De taalkundige convergentie haat o.m. gesjtalte kraege in de Nederlandse Taalunie, oeë-in zoewaal Nederlanders es Vlaminge zitting haant.
In Nederland
[bewirk | brón bewèrke]Gesjiedenis
[bewirk | brón bewèrke]Pieter Geyl, hoeëglierer in Utrecht publiceerde in 1925 z'n proefsjtuk De Groot Nederlandsche Gedachte, dat in Nederland väöl beroering tewaeg brach.
In de 30er jaore moes Geyl aa-zieë wie zie gedachtegoed dör extreem-rechse krachte gekaapt en misbruukt waoërd.
Nao d'r Twiede Waeltkrèèg waor d'r aanhang miniem. 't Algemeen Nederlands Verbond besjtong nog waal en Geerten Gossaert publiceerde d'r nog uvver. Och senator Andries Postma waor 't idee toegenaege. Vanaaf 2000 liekt de gedachte in Nederland wer vaeld te winne. Populistische en extreemrechse groeperinge wie de PVV, Voorpost, Nederlands Blok en Nieuw Rechts haant aoëpeleke sympathie.
Argumaente pro en contra
[bewirk | brón bewèrke]Argumaent pro
[bewirk | brón bewèrke]Geert Wilders miengt óp 12 mei 2008 dat Vlaanderen neet mèt Wallonië wilt samewèrke en dus da mer mèt Nederland èèn laand mót gaoë vorme. E ijvert vör 'n referendum.
Argumaent contra
[bewirk | brón bewèrke]De Nederlandse Taalunie goof 'n negatief advies uvver d'r aa-vraog um 't Zeeuws in Nederlands Zeeland te erkenne in 'n zelfde statuut es 't Limburgs, binne de kaders van 't Europees Handvest ter erkenning van regionale talen. Dit advies waoërd dör Nederland opgevolgd terwiel de raej van dit negatieve advies gezoch mot waeëre in d'r Vlamsje extreem-rechs geïnspireerde polletieke druk um gèng ander tale dan 't Nederlands in Vlaandere te erkenne. Es 't Zeeuws in Nederland erkaant zow waeëre, zow dat Zeeuws-Vlaandere op oongewilde gedachte kinne brènge, zjuus wie de Belsj-Limburgers. Noe wie de Taalunie och de belange van 't Nederlands va Suriname behartigt, wert de besjluitvorming d'r neet transparanter op.
Brón
[bewirk | brón bewèrke]- Van Clovis tot Happart, de lange weg van de naties in de Lage Landen; Lode Wils, 1992.