Naar inhoud springen

Europesen interne merret

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Duusterblauw zien de EU-lidstaote en liechblauw zien len boete de EU die toch deilmake vaan de interne merret via de EEA of via bilaterair euvereionkomste mèt de EU

D'n Europesen interne merret (ouch wel d'n Europese merret, interne merret, binnemerret, unieke merret of geminsjappeleke merret geneump; Ingels: European Single Market, Nederlands: Europese interne markt, Duits: Europäischer Binnenmarkt, Frans: Marché intérieur de l'Union européenne) is d'n ikkenomische gemeinsjappeleke merret vaan de 27 EU-lidstaote, mer ouch vaan Iesland, Liechtenstein en Noorwege die via e verdraag mèt de EU deil make vaan de Europese Ikkenomische Ruimte (European Economic Area, EEA) en vaan Zweitserland door middel vaan 'n apaart EU-Zweitsers verdraag. 't Vereineg Keuninkriek bleef d'r deil vaan oetmake tijes den de Brexit-transitieperiood mer die heelt op per 1 jannewarie 2021. D'n interne merret is groeter es allein de Eurozone, boe meh 19 EU-lidstaote deil vaan oetmake.

Veer vrijhede

[bewirk | brón bewèrke]

D'n Interne Merret zörg, op basis vaan Artikel 3 vaan 't Verdraag vaan Lissabon, d'r veur tot de "veer vrijhede" vaan de EU en de bovegeneumde len gewaarborg weure: de vrijhede veur produkte, kapitaol, deenste en arbeid. De veer vrijheide zörge d'r veur tot ederen Europese börger in 'nen EU-lidstaot vrij is zien produkte te verkaope nao en in te kaope via 'nen aanderen EU-lidstaot (produkte), vrij is zien kapitaol vaan d'n eine nao d'n aanderen EU-lidstaote te verplaotse (kapitaol), zien deenste aon te beeje in um 't eve welken EU-lidstaot (deenste) en te gaon wèrke in welken EU-lidstaot heer ouch meh wil wèrke (arbeid).

Die veer vrijhede weure besjermp door 't Europees Hof vaan Justitie wat 't lèste woord heet euver alle Europese reigels die binne d'n interne merret gelle.

Len die deils gebruuk mage make vaan de merret

[bewirk | brón bewèrke]

'n Aontal EU-kandidaote en potentiële EU-kandidaote zien subjek aon 't Stabilisatie en Associatie Akkoord, boedoor die in sommege sectore ouch mage metdaon aon d'n Interne Merret: Albanië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Noord-Macedonië, Montenegro en Servië. Daoneve gief 't d'rs drei individuele akkoorde die op 't bovegeneumde akkoord lieke tösse de EU en drei post-Sovjet len: Georgië, Moldavië en Oekraïne. Turkije heet touwgaank tot 'n hoeg aontal sectore die oonder de vrijheid veur produkte valle via zien lidmaotsjap in 'n apaarte EU-Turkije Douane-Unie.

Ikkenomisch idee achter de merret

[bewirk | brón bewèrke]

De merret is in zien originele vörm gemeind um competitie te motivere, locale specialisering te laote greuie en, veural, um ikkenomische Europese integratie binne de EU te versterke. Oongeveer haaf van de handel binne de EU maak deil oet vaan legalisatie die is geharmoniseerd door de EU. De creatie vaan d'n Interne Merret es 'ne normale merret wie normaal allein nationale merrete dat zien is nog altied in proces en laot sterke klove in integratie zien, veural es 't geit um de integratie vaan de deenste-industrie. Deze merret begint ouch steeds duideleker 'n polletiek illemint te kriege, umtot de Europees Kemissie d'n Interne Merret es polletieke monopolie maag vertegeweurdege in polletieke handelsgesprekke.

Historie vaan d'n Europese merret

[bewirk | brón bewèrke]

D'n Interne Merret woort opgeriech in 1993 es gevolg vaan de European Single Act die in 1986 in Luxembörg (stad) en D'n Haag woort oonderteikend door de toen 12 nationale leiers die deil oetmaakde vaan de Europese Gemeinsjap. Wie de Merret zien intreje deej waor evels nog zoe'n 10% vaan de aofgesproke reigels vaan dee merret vasgestèld, 't groetste gedeilte waor daankzij 't Verdraag vaan Mestreech in 1992 wel al gerealiseerd. 't Groetste obstakel waore de physieke grenze tösse de lidstaote die mooste woorte opgegeve um daodwèrkelek aon de bovegeneumde veer ikkenomische vrijhede te kinne voldoen. 't Verdraag vaan Schengen wat in 1985 woort oonderteikend en in 1995 in wèrking woort gezat heelp 't groetste gedeilte vaan de perbleme in de nuie merret op te losse. Ouch 't Verdraag vaan Amsterdam in 1997, wat in wèrking trooj in 1999, heelp väöl obstakels op te losse; veural umtot dit verdraag d'r veur zörgde tot de EU de exclusieve autoriteit kraog euver de Schengenzone. Toch zien nog altied neet alle perbleme opgelos die me had aofgesproke op te losse in 1986. Ouch nao 't Verdraag vaan Lissabon, wat veur groete hervörming zörgde binne de EU, bleve versjèllende integratie-tekortkomminge bestaon: veural de deenstesector blijf nog steeds achter wat betröf integratie.

  • Ingelstaolege Wikipedia: European Internal Market