Mès (liturgie)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Heilige Mès of Eucharistieviering ies de belangriekste ièredeens in de Katholieke kèrk en de Oasters-Orthedoxe Kirk.
De mès besjteit oet 2 deile, d'n deens van 't Woord en d'n deens van de Taofel.
Deens van 't woord
[bewirk | brón bewèrke]De deens van 't Woord besjteit oet:
- 't intraegebed, de introïtus
- 't sjmeekgebed of 't Kyrie eléison
- 't lofleed of de Gloria
- de collecte.
- 't epistel.
- de koarzank.
- 't evangelie.
- 't credo
Deens van de taofel
[bewirk | brón bewèrke]
De deens van de Taofel begint mèt de offerande, woanao de prefatie, 'n plechtig dankgebed, volg. Vervolges zink of baet me 't Sanctus. Dan kump 't belangriekste van de mès, de consecratie; de preester sjpriek dan de volgende gebede oet euver de hostie: "Nump en eet hievan geer allemaol, want diet ies mien lichaam". Dan sjpriek hae euver de kelk mèt wien de weurd: "Nump deze beker en drink hie allemaol oet, want diet ies de beker van 't nuuj en ièwig verbónd. Diet ies mien blood dat veur uuch en alle luuj weurt vergote tot vergaeving van zung".
Es veurbereiding op de communie, eigelek 't driede deil van de viering, volg nog ein aantal gebede: 't Oze vader en 't Agnus Dei. Daonao vingk de communie plaats. Ièrsj door de preester en zien misdenersj en daonao door de geluivige.
De deens sjluut mèt 'n dankwoord, de Zending en de Zegening door de preester.
Vernujinge
[bewirk | brón bewèrke]Veur de vernujinge door 't Twiède Vaticaans concilie begoes de viering van de Eucharistie mèt vootgebede, die oetgesjproke woorte aan de voot van 't altaor. De sjöldbeliejenis, Confiteor Deo omnipotenti, woort gezamelek en de absolutie woort door de preester oetgesjproke
Op 't ing van de Mès waor 't gebrukelek dat 't evangelie van Sint-Jan woort veurgeleze. Me kalde toen ouch van 'n geleze, sjtil mès of van 'n gezónge mès. De mèsse woorte aan 't altaor, op 't preesterkoar, geleze mèt de rök nao de geluivige toe.
Allewiel sjteit de preester, ouch veurgenger geneump, in de Eucharistieviering mèt 't geziech nao de luuj toe, aan 'n altaortaofel, die ziech miè centraal in 't kèrkgeboew bevingk.
Soorte mèsse
[bewirk | brón bewèrke]- 'n Sjtil mès of laesmès , ies 'ne eenvoudigen deens woa-in alle acties en gebede plaatsvinge zónder 'n oploestering van bieveurbeeld (volks)zank.
- 'n Hoagmès ies 'n mès, die opgeloesterd weurt door koarzank of volkszank. Op kèrkelike hoagfièsdaag Kaersjmes, Paosje en Pinkstere vinge fièstelike hoagmèsse plaats. Sóms weurt dezen deens veurgegange door drie hière ('n drie-hièremès). Ter ière van herdinkinge, kèrmesse en huwelike weure ouch hoagmèsse opgedrage.
- 'n Requiem-mès of begreffenismès, van 't Latiense woord requiem wat rös beteikent, ies 'ne deens in de kèrk bie 't aafsjeid van emes dae gesjorve ies. De viering begint mèt 't eupeningsleed Requiem aeternam dona eis, Domine (Hièr gaef häöm/häör de ièwige rös). Nao de vernujing in de Romeinse begreffenisliturgie in 1969 weure ouch ander eupeningsgezange gebruuk. 't Woord Requiem ies ouch de naam veur composities veur dees mès en veur losse requiemwerke. Bekènd zint werke van Mozart, Berlioz en Fauré.
- 'n Dialekmès, ies 'n mès, woabie de gebede en de zank oetgeveurd weure in 't dialek. Veldeke krink Valkeberg organiseerde es ièrsjte in 1972, en daonao eder jaor, ein dialekmès in de Slevevrouwekèrk in Valkeberg. Ouch in ander plaatse vinge mèsse in 't eige dialek plaats. De carnavalsperiode weurt sóms mèt 'n dialekmès gesjtart. prins, prinses, minister, raod van èlf, en ander groepe zint dan in vol ornaat aanwezig.
Missaal
[bewirk | brón bewèrke]'ne Missaal ies 't liturgisch book, woa-in de tekste van 't vas gedeilte en de gewoon gebede sjtoon aafgedrök. Wiejer sjtoon d'r ouch de wieselende gebede in, gezange en lezinge veur alle daag en in de volgorde van 't kèrkelik jaor.
Mèsbeukske
[bewirk | brón bewèrke]Allewiel weurt door de luuj in de kèrk gebruuk gemaak van 'n mèsbeukske van de parochie i.p.v. 'ne missaal. Hie in sjtoon 'n aantal mèsse en gezange, ouch in naovolging van 't kèrkelik jaor. Veur speciaal mèsse were apaarte mèsbeukskes samegesjtèld: zoa-es veur: huweliksmèsse, communiemèsse, dialekmèsse, carnavalsmèsse, jubileummèsse.
Dialekmèsbeukske
[bewirk | brón bewèrke]In 't vernuujde dialekmèsbeukske van Veldeke-Valkeberg oet 2009, sjtoon alle vaste tekste die de canon volge van 't biesjdom Remung. De teks ies van Els Diederen in samewèrking mèt pesjtoar Herman Jansen van de parochies in Valkeberg.