Doksaal
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Doksaal ies 'n aafsjeiing van 't koar mèt de res van de ruumde in 'n katholieke kèrk. 't Ies 'n soort koarhèk, mèt 'n paar doorgeng tösje preesterkoar en sjeep, woa ziech de kèrkgengersj bevinge. 'ne Doksaal besjteit oet 'n dubbele moer mèt dao-op 'n tribune woa-op de ambo (lezenaer, praeksjtool) en 'n örgel sjtoon. Aan de kant van de geluivige ies plaats veur ein of miè altaore. Dèks sjtoon die ónder of tege de doksaal.
'ne Andere naam veur 'n aafsjleting tösje koar en sjeep ies de jubé of jubee. Hie-op bevingk ziech dèks 'n gallerie mèt 'ne sjteine ambo of praeksjtool, woa de diake 't epistel en 't evangelie veurleus of zingk. Vanteveure vreug'r de celebrant (de preester op 't koar) de zege.
'ne Doksaal ies zoa geneump umdat op die plaats de doxologie of lofpriezing weurt veurgelaeze. Ouch de beteikenis van de naam jubee geit hie op truuk.
Tösje 1070 en 1350 goof 't allein doksale in kathedrale en belangrieke kapittel- of kloasterkèrke op 't vasteland van Europa. In de ièw daonao weure ouch in parochiekèrke kapittels opgeriech. 't Aantal doksale greujt dan ouch.
Functie[bewirk | brón bewèrke]
De functie van 'ne doksaal ies 'n sjeiing tösje de geistelike op 't koar (veur o.m. hun dageliks koargebed) en 't volk in 't sjeep. Daoneve bringk 'r 'ne band tösje de liturgie op 't koar en de kèrkgengersj, umdat 'n belangriek gedeilte van de geloufsverkóndiging op zón- en fièsdaag vanaaf de doksaaltribune plaatsvingk. Ouch belangrieke mètdeilinge en de biesjopswiejing vinge plaats vanaaf de doksaal.
Nao 't Concilie van Trente (1545-1563) wilt me truuk nao vreug-christelike tradities. De liturgie van de mès moet wir te zeen zin. Door 't aafgesjlote preesterkoar waor 't veur 't volk neet meugelik um de mès bie te wone, die op 't hoofaltaor woort opgedrage. De doksaal sjteit in de weeg. Op advies van biesjop en kapittel weure rónd 1600 väöl doksale aafgebroke.
Kuns[bewirk | brón bewèrke]
't Arcadedoksaal ies 't meis bewaard gebleve. 't Ies herkènbaar aan 'n ope arcade, woa-ónder ziech ein of miè altaore bevinge. 'ne Doksaal haet dèks sjoan verseringe in de vörm van maaswerk, heiligebeelde en kruuswaeg. 'ne Hauf ope doksaal haet 'ne gesjlote achterkant mèt ein of twiè doorgeng nao 't koar. Dao besjtoon gotische, renaissance en barokke veurbeelde. Eind 19e ièw, es de neogotiek sjterk opkump, weurt in 'n aantal kèrke obbenuuts 'ne doksaal geboewd, zoa es o.a. in de de St-Catharinakathedraal in Utrech.
woa:
- In Lier (Belsj) Laatgotische doksaal in de St. Gummaruskèrk
- In Rhenen hauf-ope renaissancedoksaal oet 1550 in de St. Cunerakèrk.
- In de kèrk van Holwierde in Groninge sjteit 'ne laatgotische doksaal.
- De kèrk van 't Friese Oosterend haet 'ne renaissancedoksaal oet 1554.
- In Amersfoort bevingk ziech 'ne zandsjteine doksaal in de St. Joriskèrk.
- 'ne 16e ièwse doksaal in de basiliek van Walcourt (Belsj).
- In de kathedraal van Brugge ies de doksaal nao achtere geplaats.
- De St-Pièterskèrk in Leuve haet 'ne laat-gotische doksaal.
- De Romaanse dom van Naumburg in (Duutsjland haet twiè doksale.a
- Doksaal in de dom van Maagdenburg en de dom te Halberstadt (Duutsjland).
- Doksaal in Brou (Bourg-en-Bresse), Frankriek)
- Tot de wiènige resterende Franse jubeeë (jubé) behuèrt dae in de kathedraal van Albi (Frankriek).
In katholieke kèrke ies, es de doksaal verdwene ies, dèks waal de apostelbalk bewaard gebleve. 't Oksaal ies de naam van de plaats in de kèrk woa 't kèrkörgel sjteit en woa 't zangkoar zingk. Meistal ies dat achterin of opzie in 't geboew. 't Oksaal ken ziech ouch op 'ne doksaal bevinge.