Deunehèk

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Hègkedoon(in 't Nederlands: Meidoornhaag; weitesjappelikke naam: Crataegus spec.), ies 'n gooj sjnoeibare deunehèk mèt sjpietse deun aan de tekskes. De sjtroek bleujt mèt klein wiete, sjterk rukende bleumkes. De roa vröchte lieke op klein roazebottele, in 't plat haagappele, verkeskaersje en hègke-appele geneump.
Dao zin twiè soorte: De einsjtielige meidoorn: Crataegus monogyna en de twièsjtielige: Crataegus laevigata.

Sjlièboum-sjlièkrekelehèk

'n Ander plant die 'n deunehèk vörmp ies de sjlièboum (Nederlands: Sleedoorn of Sleepruim, weitesjappelik: Prunus spinosa). In deze sjtroek kómme de wiete bleumkes veur de blaar, eder op ein sjteelke op 'ne tak. Daoneve ziete ouch deun op de tek. De sjlièkrekele versjiene in 't naojaor. Ze lieke op blauwgries pruumkes of droeve. Ze zin 't bèste te verwèrke es 't gevrore haet. Van de sjlièkrekele kint me jam, gelei, compôte, wien, likeur en 'n dröpke make.

Biotoop

Door en euver hègke greuje en bleuje klumplante wie rierank (heggerank en haagwinde) en klet (kleefkruid). Ónder de hèk sjtoon o.m. 't mièrts viuèlke en vrattelkroed (stinkende gouwe).

Ander hègke

Ander hègke, die toegepas were en/óf woorte in 't Limburgs landsjap zint:

Tune hègke.
Beukehègke (Fagus sylvatica)
Haagbeuke (Carpinus betulus)
Hölshègke (Ilex aquifolium)

Sjnoeie

Um sjtrakke hègke te kriege moet eder jaor gesjnoeid were. Deit me dat mer ins in de 2-15 jaor, dan greuje de hègke oet tot gebösjkes, woa veugel, vlindersj en insekte ziech thoes veule. Dit soort sjtroekhègke kómme miè veur in Noord Limburg en Brabant. Snoeie gebeurt mèt de hègkesjièr, de sjnoeizaeg en de sjnoeitang of mèt motorgereidsjap.

Um de karakteristieke hègke in 't heuvelland te beware, kriege de boere allewiel subsidie veur 't sjnoeie. De sjtiechting I.K.L (Insjtandhouwe van Klein Landsjapselemente) begeleidt 't sjnoeiwerk van 20 km hègke. In Zuud Limburg liegke rónd de 400 km deunehègke.