Dendermonde
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Dendermonde ies 'n sjtad en gemeinte in de Vlaamse provincie Oas-Vlaandere. De sjtad liek aan de samevleujing van de Dender en de Sjelde. De gemeinte Dendermonde haet 43.077 inweunersj (1 januari 2005) en besjteit oet de deilgemeintes Dendermonde, Appels, Sint-Gillis-bie-Dendermonde, Baasrode, Grembergen, Mespelare, Oudegem en Schoonaarde.
Dendermonde ies bekènd es sjtad van 't Ros Beiaard. Um de tièn jaor ies d'r 'ne optoch in de sjtad, woabie me diet legendarisch peerd door de sjtad veurt.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De ièrsjte teikene van beweuning in de umgeving datere oet de prehistorie. In de 10e ièw woort e kesjtièl geboewd op de plaats van 't tegewoordige Justitiepaleis. Róndum dees burch greujde 'n sjtedsje. De sjtad greujde door de bleujende lakehandel en kreeg in 1233 sjtadsrechte. Op 26 november 1484 woort de sjtad ingenomme door Maximiliaan van Oasteriek.
De textielhandel góng achteroet in de 16e en 17e ièw. In 1572 woort de sjtad geplunderd door de Sjpanjaarde. In 1706 woort de sjtad ingenomme door Ingeland en Nederland en in 1745 door de Franse. In de 18e ièw woorte de versjterkinge gesjloop, umdat de militair waerd devan hendig aafgenomme waor.
Vanaaf 1816 boewde me 'n nuuj vesting, mèt walle, kazematte en sjtadspoorte. In 1837 woort de sjtad aangesjlote op 't sjpoorweegnèt (lien Dendermonde-Mechele) en woort de binnehave toegenkeliker gemaak. In september 1914 woort de sjtad groatendeils verwoes door 't Duutsj leger. De sjtad woort nao d'n oorlog weer opnuujts opgeboewd, woabie de historische geboewe gerestaureerd of herboewd woorte. Ouch woorte hiebie de euverbliefsele van de vestinge gesjloop, woadoor de sjtad koes greuje.
Sjtadsbeeld
[bewirk | brón bewèrke]Alhoewaal Dendermonde verwoes ies in de Ièrsjte Waereldoorlog sjtoont in 't centrum nog 'n aantal monumentaal geboewe. 't Centraal plein van Dendermonde ies de Groate Mert, woa 't sjtadhoes mèt belfort oet de 14e ièw (de veurmalige lakehalle) en 't Vleeshuis liegke. De ander geboewe aan diet plein woorte nao 1914 in neosjtiele geboewd. De belangriekste kèrk ies de O.L. Vrouwekèrk in gotische sjtiel. De neogotische kèrk van de Sint-Pieter en Paulusabdij ies in 1939 tot basiliek verheve. Dendermonde haet ouch e begienhof, 't Sint-Alexiusbegienhof.
Sjtadsfuncties
[bewirk | brón bewèrke]De sjtad ies de hoofplaats van 't arrondissement Dendermonde en haet es zoadanig 'n administratief functie. Ouch ies d'r e ziekehoes gevestig, dat 'n verzörgingsfunctie veur de regio haet. De rechbank van Dendermonde ies bevoog veur de arrondissemente Aals, Dendermonde en Sint-Niklaas.