1880
Uiterlijk
1880 (MDCCCLXXX) waor e sjrikkeljaor wat begós op 'nen donderdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 1 jannewarie - Me begint met ’t grave van 't Panamakanaal in de landjèngde van Midde-Amerika.
- 27 jannewarie - Thomas Edison óntvink ein octrooi op de gleujlamp.
- 29 fibberwarie - Biej 't doorbaore van de Sint-Gotthard wirt de angere kantj bereik.
- 24 mieërt - Groat-Brittanië, Duutsjlandj en de Verenigde Sjtate sjlete hanjelsverdrage mèt 't ónaafhankelikke Samoa.
- 18 april - In Groat-Brittanië waere de conservatieve biej de algemein verkezinge versjlage door de liberale. Lord Baconsfield treujt aaf es premier.
- 28 april - William Gladstone van de liberale partiej wirt de nuje Britse premier.
- 6 mei - Äöpening van de kabelsjpaorwaeg nao de top van de Vesuvius.
- 29 juni - Frankriek annexeert Tahiti es reactie op de Britse euvername van de Fiji eilanjegroep in 1874.
- 28 juli - De RMS Britannia wirt door de torpedoboat SMS Ziethen es doelwit veur de kanónne tot zinke gebrach.
- 14 september - Den Haag krit ein sjtandbeeld van Spinoza.
- 5 oktober - De Utrechtsche Studenten Roeivereeniging "Triton" wirt opgerich.
- 13 oktober - De Boere in Transvaal verklaore zich ónaafhankelik van Groat-Brittanië.
- 20 oktober – Mèt ein reje van Abraham Kuyper in de Nuuj Kirk wirt de Vriej Universiteit Amsterdam opgerich.
- 2 november - De Republikein James A. Garfield wint de presidentsverkezinge in de Verenigde Sjtate van de Democratische kandidaat Winfield Scott Hancock oet Pennsylvania. 't Versjil in aantal sjtömme is mèr 9464.
- 18 december - De Boere oet Transvaal rope de repebliek oet ónger leijing van Paul Kruger. Dit leijt tot de Eësjte Boereaorlog taenge de Èngelsje.
- zónger datum
- Frankriek begint mèt de boew van eine nuje fortegordel langs de grens mèt Duutsjlandj.
- Internationaal euvereinkóms in Madrid: Sjpanje en Frankriek verdeile Marokko.
- Op ein internationaal congres in Milaan wirt 't gebruuk van gebaretale verbaoje in 't óngerwies aan douf kènjer.
- In Nederlandj wirt de Vereniging taenge de Kwakzalveriej opgerich.
- Aanlègk van de hujiige Hondsbossche Zeëwaering.
- Antwerp FC, de awtste Belzje voetbalclub wirt opgerich ónger de naam "Antwerp Athletic Club".
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]- 10 jannewarie - Eduard Maurits Meijers, Nederlandse rechsgeleërde (gesjtórve 1954)
- 10 jannewarie - Paolo Giobbe, Italiaanse kardinaal (gesjtórve 1972)
- 11 jannewarie - Douwe Klaas Wielenga, Nederlandse predikant en taalkundige (gesjtórve 1979)
- 13 jannewarie - Herbert Brenon, Ierse filmregisseur (gesjtórve 1958)
- 18 jannewarie - Paul Ehrenfest, Oasteriekse natuurkundige (gesjtórve 1933)
- 12 fibberwarie - Ġorġ Preca, Maltese geistelikke en heilige (gesjtórve 1962)
- 26 fibberwarie - Nicolaas Wilhelmus Posthumus, Nederlandse economisch-sociaal historicus (gesjtórve 1960)
- 1 mieërt - Isaac Shoenberg, Russisch-Britse elektronicus en televisiepioneer (gesjtórve 1963)
- 3 mieërt - Piet Soudijn, Nederlandse atleet (gesjtórve 1946)
- 17 mieërt - Lawrence Oates, Britse óntdèkkingsreiziger (gesjtórve 1912)
- 4 april - Georg von Trapp, Oasteriekse zanger (gesjtórve 1947)
- 30 mei - Miel Mundt, Nederlandse voetballer (gesjtórve 1949)
- 31 mei - Bernardina Midderigh-Bokhorst, Nederlandse kunstenaer (gesjtórve 1972)
- 22 juni - Johannes Drost, Nederlandse zjwömmer (gesjtórve 1954)
- 5 juli - Jan Kubelík, Tsjechische violis en componis (gesjtórve 1940)
- 27 juli - Donald Crisp, Amerikaanse acteur (gesjtórve 1974)
- 4 augustus - Werner von Fritsch Duutsje generaal (gesjtórve 1939)
- 25 augustus - Robert Stolz, Oasteriekse componis en dirigent (gesjtórve 1975)
- 31 augustus - Wilhelmina, Keuningin der Nederlande van 1890 pes 1948
- 6 september - Jean-Louis Pisuisse, Nederlandse zanger en cabaretier (gesjtórve 1927)
- 14 september - Archie Hahn, Amerikaanse atleet (gesjtórve 1955)
- 7 oktober - Paul Hausser, Duutsje militair (gesjtórve 1972)
- 6 november - Chris van Abkoude, Nederlandse sjriever (Pietje Bell) (gesjtórve 1960)
- 13 november - Franz Zita, Tsjechische componis en dirigent (gesjtórve 1946)
- 26 december - Elton Mayo, Australische weitesjapper (gesjtórve 1949)
- 31 december - George C. Marshall, Amerikaanse militair en naamgaever van 't Marshallplan (gesjtórve 1959)
- Gebaore in 1880
-
Robert Stolz, componis en dirigent
-
Wilhelmina, Keuningin der Nederlande
-
George Catlett Marshall, bedènker van 't Marshall-plan
Gesjtórve
[bewirk | brón bewèrke]- 8 jannewarie - Joshua Norton (60), Amerikaanse zelfbeneumde keizer (Norton I) van de Verenigde Sjtate en Besjermheër van Mexico
- 9 mieërt - Pieter Frederik Waldeck (75), offeceer van gezóndjheid in 't Nederlands Indische Leger
- 8 mei - Gustave Flaubert (58), Franse sjriever
- 5 juni - Jacob Jan Cremer (52), Nederlandse novelsjriever
- 23 juni - Albrecht Rodenbach (23), Vlaamse sjriever
- 31 juli - Jan van Stolk (53), Nederlandse politicus
- 22 december - George Eliot, (Mary Ann Evans) (61), Èngelsje sjriefster
Oetgesjtórve
[bewirk | brón bewèrke]- De Gesjtreepte Ral van 't Macquarie Eilandj
Meziek
[bewirk | brón bewèrke]- Johannes Brahms sjrief zien Akademische Festouverture Opus 80
- In Wenen, in het Carl-Theater, vindt de première plaats van de operette Die Carbonari van Karl Zeller
- Antonin Dvořák componeert zijn Symfonie no. 6 in D Opus 60
Beeldende Kunst
[bewirk | brón bewèrke]-
Een bundel asperges Édouard Manet
-
Dolce far Niente (1880) John William Waterhouse
-
La porte de l'enfer (1880) Auguste Rodin, Kunsthaus Zürich
Bouwkunst
[bewirk | brón bewèrke]-
Beurs- en waaggebouw, Leeuwarden Thomas Adrianus Romein
-
Artis-Aquarium, Gerlof Salm
-
Basiliek Oudenbosch (1880) P.J.H. Cuypers en G.J. van Swaay