1632
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]
- 16 jannewarie - 't Amsterdamse chirurgijnsgilde geuf ónger leijing van Nicolaes Tulp ein aopebaar biologieles door de óntlejing van ein liek. Rembrandt van Rijn, dae zich pas geleje in Amsterdam haet gevestig, lègk 't tafereël vas op 't sjildersdook: Anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp.
- 2 juni - Biej de Limburgse veldjtoch van Frederik Hendrik sjneuvelt veur Remunj Ernst Kazimier, de sjtadhawwer van Frieslandj, Groninge en Drenthe.
- 16 november - Sjlaag biej Lützen in de Dertigjaorige Aorlog. De protesjtante kènne Sakse behawwe, mer taenge enorme verleze. Hunne leijer keuning Gustaaf II Adolf van Zjwede sjneuvelt, mer ouch aan de kathelieke kantj vilt eine vèldjheër: Godfried Heinrich Graf zu Pappenheim.
- De kleiner sjtaej ónger aanveuring van Leide, Haarlem en Gouda blokkere in de Sjtate van Hollandj 't amnestieveursjtèl veur Hugo de Groot. Hae verleët opnuuj 't landj.
- Hendrik Casimir volg zien vader op es sjtadhawwer van Frieslandj, Groninge en Drenthe óndanks poginge van Frederik Hendrik óm sjtadhawwer van alle Zeve de geweste te waere.
- Frederik Hendrik perbeert de kathelieke graaf Hendrik van den Bergh aan te zètte de adel in 't zuje in opsjtand te brènge taenge wat ein manifesto van de Sjtate-Generaal van de Repebliek der Zeve Verenigde Nederlanje 't zjwaor en óndraaglik juk van de Sjpanjaarde neump. Brussel is heël erg bezörg.
- Vanoet Luuk reup van den Bergh aopelik op tot opsjtand, mer de óntevraeje adel in 't zuje is toch neet bereid óm mèt 't kettesje noorde in zeë te gaon. Ziej sjtèlle hunne houp meë op kardinaal Richelieu.
- Venlo, Remunj en Zitterd valle in henj van Frederik Hendrik biej ziene Veldjtoch langs de Maas. Hae begint ein Belègk van Mesjtreech. De sjtad geuf zich oetèntelik gewónne, mer bedink 't rech katheliek te blieve.
- De Infanta sjtuurt vanoet Brussel Rubens nao Mesjtreech óm ein besjtand veur te sjtèlle aan Frederik Hendrik. Dae haet dao mer wènnig belangsjtèlling veur.
- De zudelikke Sjtate-Generaal kómme - veur de lètste keër ónger Sjpaans gezag - biejein. Ziej dwinge de Infanta - taenge de wil van Filips IV - mèt 't noorde te óngerhanjele. Sjpanje mót noe eësj zien gezag in 't zuje zeen te hersjtèlle.
- De Sjtate van Zeëlandj besjlete de resjtante van Reimerswaal -noe ein boewvallig dörpke- te verkoupe. Oats de derde sjtad van Zeëlandj is de plaatsj noe ein ónbewoond eilandje dat oetèntelik in de golve ten ónger zal gaon.
Gebaore
[bewirk | brón bewèrke]- 1 jannewarie - Katherine Philips, Èngelsje dichteres
- 29 augustus - John Locke, Britse filosoof (gesjtórve 1704)
- 20 oktober - Christopher Wren, Britse weitesjapper en architec (gesjtórve 1722)
- 24 oktober - Antoni van Leeuwenhoek, Nederlandjse weitesjapper in Delft (gesjtórve 1723)
- 31 oktober - Johannes Vermeer, sjilder oet Delft (gesjtórve 1675)
- 24 november - Baruch Spinoza, Nederlandse filosoof oetAmsterdam (gesjtórve 1677)
- 28 november - Jean-Baptiste Lully, Italiaans/Franse compenis (gesjtórve 1687)
- datum ónbekènd
- Guillaume-Gabriel Nivers, Franse compenis, organis en meziektheoreticus (gesjtórve 1714)
-
Antoni van Leeuwenhoek, gebaore in 1632 -
Jan Vermeer, gebaore in 1632 -
Baruch Spinoza, gebaore in 1632 -
Jean-Baptiste Lully, gebaore in 1632
Gesjtórve
[bewirk | brón bewèrke]- 30 april - Sigismund III van Pole (65), keuning van Pole en Zjwede
- 2 juni - Ernst Casimir van Nassau-Dietz, sjtadhawwer van Frieslandj, Groninge en Drenthe.
- 17 juli – Hendrik van Balen (ca. 57), Nederlandjse sjilder
- 16 november - Gustaaf II Adolf van Zjwede (38), ómgekómme biej sjlaag biej Lutzen, dit óndanks dat zien laeger dat van de keizer ónger Wallenstein versjleit.
- 17 november – Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim, legerbevelhöbber in Habsburgse deens
- 29 november - Frederik V (36), körvors van de Palts
Literatuur
[bewirk | brón bewèrke]- Vondel sjrief eine lofdich: de Sjtedekroan van Frederick Henrick, wo-in hae häöm pries veur zien euverwinning en - veural - zien tolerantie.
- Jacob Cats sjrief Spiegel van den ouden en nieuwen tyt
Beeldende Kuns
[bewirk | brón bewèrke]-
-
Reviergezich (1632) Salomon van Ruysdael Kunsthalle, Hamburg
