Kralingen-Crooswijk
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kralingen-Crooswijk is e stadsdeil vaan de Nederlandse gemeinte Rotterdam, oostelek vaan 't Rotterdam-Centrum gelege. 't Is 'n aofwisselend stadsdeil, geteikend door inkel vaan de ajdste Rotterdamse volksbuurte meh ouch door de Erasmus Universiteit en de Kralingse Plas, die recreante oet de ganse stad en wied daoboete trèk.
Historie[bewirk | brón bewèrke]
De groond hoort vaanajds gooddeils bij 't ambach, later gemeinte, Kralingen, deils al bij Rotterdam. Kralingen, wat zich sinds de vervening vaan d'n achtienden iew beperkde tot de Oudendijk en umgeving, versteidelekde in de negentienden iew merkbaar door d'n instroum vaan Rotterdammers. Dees stad had sinds de jaore 1860 ouch zelf al zien oostelek boetegebeed volgebouwd mèt arbeierswieke, Rubroek en Crooswijk. Oetindelek woort d'n drök vaan de greujende bevolking zoe groet tot de gemeinte Kralingen in 1895 aon Rotterdam woort touwgeveug. 't Oostelek deil góng nao Capelle aan den IJssel. Kralingen-Crooswijk umvat daomèt wat in 1895 't oostelek deil vaan de gemeinte Rotterdam waor.
Indeiling en karakter[bewirk | brón bewèrke]
Rubroek[bewirk | brón bewèrke]
Nao Cool de ierste oetbreiing vaan Rotterdam extra muros (d.w.z. boete de Stadsdreihook). De wiek umvat 't zuie vaan de Rubroekse Polder en waor midde jaore 1860 al veerdeg.[1] Dit waor 'n wiek mèt väöl woenkazerne zoewie industrie die me in de stad neet wouw höbbe. In tegestèlling tot väöl aander (later) nuibouwwieke vaan Rotterdam waore de Rubroekers veural in de (druug) industrie en neet in de have wèrkzaam. Vaanajds is de Goudse Rijweg, dee veur d'n aonlag vaan de woeninge al bestoont, de veurnaomste verkiersaor.
Rubroek woort bij 't Duits bombardemint vaan 1940 gooddeils in pojn gelag en nao d'n Oorlog gesaneerd. Umtot 't in 'ne kleinen iew zier sterk verpauperd waor, is ouch 't neet-geraak noorde vaan de wiek aongepak. Heibij heet Rubroek zien ermelek karakter verlore; 't is evels nog ummer 'n volkswiek. Wel bewoerd is de neogotische Allerheilegste Verlosserkèrk aon de Goudse Rijweg, die allewijl evels neet mie es kèrk in gebruuk is.
Crooswijk[bewirk | brón bewèrke]
Crooswijk kin me verdeile in Aajd- en Nui-Crooswijk. 't Ierste ligk oonmiddelek noordelek vaan Rubroek en woort al korten tied nao dat kerteer gerealiseerd. Door dit deil vaan de polder leep de Crooswijkseweg, nao 't Huis te Crooswijk, 'n aajd kestiel. 't Bijbehurend landgood kaom in 1828 in han vaan de stad Rotterdam.[2] 't Karakter waor geliekaardeg wie dat vaan Rubroek: 'n echte volksbuurt mèt väöl febriksarbeiers en 'n sterke sociaol cohesie. Langen tied voont me hei 'n brouwerij vaan Heineken en 'n abbatoir. De wiek woort in de jaore 1980 gesaneerd, oonder groet protes vaan de gooddeils otochtoon en sterk gewortelde bevolking, die ziech in de vernuide wiek väölal gei hoes kós betaole.
Nui-Crooswijk ligk dao weer bove, in 't noordelek deil vaan de Rubroekse Polder. Hei had Rotterdam vaanajds zien algemein begraofplaots; e deil vaan de locatie hoort evels bij Hillegersberg[1] en kaom pas in 1904 compleet oonder Rotterdam.[2] E deil woort astrein bebouwd, aander deile zien langen tied leeg gebleve.
Kralingen[bewirk | brón bewèrke]
- Hoofartikel: Kralingen
Kralingen waor in de middeliewe 'ne polder in 't veengebeed mèt laankgerèkde kavele en boerderije in lintbebouwing, wie 't die in Holland en Utrech zoeväöl gief. De hiere vaan Kralingen waore e fameus geslach mèt väöl bezittinge in 't huieg Zuid-Holland. In d'n achtienden iew woort de polder evels compleet tot törf verstoke, boedoor 't dörp tösse de pole kaom te ligke en oontvolk raakde. Vaan 't dörp resteert allein nog d'n awwe kèrkef, dee me in Prinsenland (huieg stadsdeil Prins Alexander) vint. Wat euverbleef waor 't zuielek deil vaan 't amb, roond d'n Oudendijk; hei oontstoont e nui dörp, wat oonder Rotterdamse bevolkingsdrök in de negentienden iew sterk greujde. In 1895 (zuug ouch bove voort de gemeinte Kralingen opgeluf en verdeild oonder Rotterdam en Capelle aan den IJssel (wat väöl later weer e stök aan Rotterdam aofstoont).
Kralingen verdeilt ziech in Oos- en Wes-Kralingen. Oos-Kralingen is 't aon de Stadsdreihook grenzend deil wat al in de negentienden iew oontstoont. Allewel tot 't Bombardemint ouch dees wiek heet geraak, is hei nog gans get vaan de aw bebouwing trök te vinde. Oos-Kralingen raakde later bebwoud; allewijl weurt dit in hoeg maote bepaold door de Erasmus Universiteit die hei gevesteg is, en door häör studente.
Struisenburg[bewirk | brón bewèrke]
Zuielek vaan Kralingen, aon de Nui Maos, laog e striepke boetedieks land wat vaanajds al neet bij Kralingen meh bij Rotterdam hoort, al waor 't neet bebouwd.[1] Oersprunkelek had de Rijnspoorweeg, vaan Rotterdam nao Utrech en wijer oostelek, hei zie beginpunt (kopstatie); later evels woort ze noordelek umgelag um oet te koume bij de huiege Centraol Statie. Dees burut weurt bepaold door de sjieke Maasboulevard. Hei versjene roond 1990 versjèllende flatgebouwe. Ouch woort de wiek bekind door de vesteging (in 1988) vaan 't zwumbad Tropicana, wat in 2010 door financieel probleme touw góng.
De Esch[bewirk | brón bewèrke]
Zuielek vaan Oos-Kralingen ligk e terrein wat veurheer door 't Rotterdams drinkwaterbedrief woort gebruuk (dit bedrief haolde zie water oet de Maos, wat 't drinkwater in de stad geine goje naom gaof). De watertorie en de poompe zien nog trök te vinde; 't zien allewijl rieksmonuminte. In de jaore 1980 woort op dit terrein 'n nuibouwwiek gerealiseerd. Ouch dees wiek is geteikend door de universiteit.
Kralingse Bos[bewirk | brón bewèrke]
De pole roontelum Aajd-Kralingen woorte in de late negentienden iew druuggelag. Eine bleef behawwe: de zoegenumde Kralingse Plas. De gemeinte besloot in 1911 roond de Plas e bosechteg park aon te lègke, 't Kralingse Bos. Dit woort veur väöl Rotterdammers 'n geleefde plaots veur recreatie. Versjèllende (elite)sporte weure hei gedoon: zoe gief 't hei 'ne golfbaon en de Rotterdamsche Manège, boeneve ouch edersjaor de CHIO Rotterdam plaotsvint. Wat bewoening betröf gief 't get straote in de Boszoom, e struukske land ingeklemp tösse 't Bos en d'n A16.
Verkier[bewirk | brón bewèrke]
D'n A16 (ooste) en d'n A20 (noorde) sjampe Kralingen-Crooswijk. De spoorweeg nao Utrech kump ouch laanks 't stadsdeil, meh heet hei gein statie. Wel löp de metro dedoor; 't trajek is deil vaan drei lijne (A, B en C). Binne de stadsdeilsgrenze ligke drei metrostaties: Oostberg, Gerdesiaweg en Kralingsezoom. Alle drei ligke ze in Kralingen. 't Metrospoor ligk op dit punt nog gans oonder de groond. Wijer weurt Kralingen-Crooswijk door versjèllende trams aongedoon.
Politiek[bewirk | brón bewèrke]
Wie de aander Rotterdamse stadsdeile (op Pernis nao) had Kralingen-Crooswijk tot 2014 de status vaan deilgemeinte. Nao de verkezinge vaan dat jaor woort bevoogheid vaan de raode sterk beperk en veranderde ze in gebeedskemissies. De verkezingsoetsleeg in de lèste jaore waore de volgende:
| Partij | 2006 | 2010 | 2014 |
|---|---|---|---|
| PvdA | 8 | 6 | 3 |
| Leefbaar Rotterdam | 4 | 4 | 3 |
| VVD | 3 | 4 | 3 |
| D66 | 1 | 3 | 2 |
| SP | - | - | 2 |
| GroenLinks | 1 | 1 | 1 |
| CDA | 1 | 1 | 1 |
| LKC | 1 | - | - |
| Totaol | 19 | 19 | 15 |
In zoewel 2006 wie 2010 gaof 't e colleesj vaan PvdA en VVD.
Bevolking[bewirk | brón bewèrke]
't Stadsdeil kint roond de 50.000 inwoeners; in 2012 waoren 't 'rs 50.505. Wes-Kralingen is wiedoet de groetste wiek, mèt 15.575 inwoeners, op groeten aofstand volge Rubroek (8.100 inwoeners), Aajd-Crooswijk (8.095), Oos-Kralingen (7.225), Struisenburg (4.710), De Esch (4.425) en Nui-Crooswijk (2.245). De Boszuim heet nog 125 inwoeners.[3] (Alle getalle zien aofgerund op ganse vieftalle.)
Etnische samestèlling[bewirk | brón bewèrke]
In 2012 waor d'n hèlf vaan de bevolking otochtoon, 14% westers allochtoon en 36% neet-westers allochtoon (boevaan 9%pt. Marokkaone, 2%pt. Antilliaone, 7%pt. Surinamers, 6%pt. Turke en 11%pt. lui vaan aander heerkoms); oongeveer normaol ciefers veur Rotterdam. Aajd-Crooswijk heet mèt 11% westerse en 54% neet-westerse allochtone de mies gekleurde samestèlling, dewijl Rubroek en Wes-Kralingen oongeveer op 't stadsdeilgemiddelde zitte. Gans oongewoen is de samestèlling vaan Struisenburg, De Esch en Oos-Kralingen: in die lèste wiek woene beveurbeeld 19% westerse allochtone tege mer 11% neet-westerse, vaan welke ouch nog 6% neet bij de veer groete Nederlandse migrantegróppe huurt.[3] Dees wieke zien allezeleve geteikend door groete gemeinsjappe studente (Oos-Kralingen, De Esch) en rieke expats (Struisenburg).
Bronne[bewirk | brón bewèrke]
Dit artikel is deils gebaseerd op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie, zoewie op de artikele euver de versjèllende wieke.
Rifferenties[bewirk | brón bewèrke]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Gemeinte Rotterdam in de Gemeinteatlas vaan Kuijper, 1865. Rubroek is hei good te zien, Crooswijk nog neet.
- ↑ 2,0 2,1 Grote Winkler Prins, zevenden drök: dl. 16 p. 562
- ↑ 3,0 3,1 CBS Statline - Bewoeners en allochtone in Kralingen-Crooswijk en zien wieke
Externe link[bewirk | brón bewèrke]
| Rotterdam: Sjtadsdeile, opgelufde gemeintes en dörpsgemeinsjappe |
|---|
|
Centrum (Cool) | Charlois (Heijplaat) | Delfshaven (Oud- en Nieuw-Mathenesse) | Feijenoord (Katendrecht) | Hillegersberg-Schiebroek (Hillegersberg · Schiebroek · Terbregge) | Hoek van Holland | Hoogvliet | IJsselmonde | Kralingen-Crooswijk (Kralingen) | Noord | Overschie | Pernis ('s-Gravenambacht) | Prins Alexander (Kralingse Veer) | Rozenburg (Blankenburg) |