Whisky

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Whiskyglaas en -fles

Whisky is 'ne sterk alcoholischen draank mèt 'n kopergouwe kleur dee zien orizjien vint in Sjotland en Ierland en door fermetatie en destillatie vaan giers en dao-opvolgenden opslaag in vaoter verkrege weurt. Whisky moot altied e paar jaor, volges de Britse wèt drei jaor en einen daag, op 't vaat gelege höbbe veur whisky te kinne heite. Whisky weurt zuver, mèt water of ieskluntsjes of mèt frisdranke gedroonke.

Naom en spelling

De naom whisky kump vaan 't Sjots Gaelische uisge beatha, "leveswater". Zoe'ne naom veur 'ne sterken draank vint me ouch bij eaux de vie in de Euregio Maas-Rien of 't Scandinavisch akvavit. Soms kint me d'n draank nog oonder deze naom, dèks in veringelsde spèllinge wie Usquebaugh. De variant mèt e, whiskey, is de gebruukde spelling in Ierland en de Vereinegde Staote, whisky weurt daan gemaak in Sjotland en Canada. 'ne Welshe variant is wysgi.

D'n term Scotch Whisky is besjèrmp door de EU en maag allein veur in Sjotland geproduceerde whisky gebruuk weure (en dus neet veur whisky vaan örges aanders die wel perceis volges de Sjotse tradities gemaak weurt).

Bereiing

Whisky op 't vaat

Oonderstoonde sleit op de whisky gestoek in de Sjotse Highlands
Whisky weurt gemaak volges e perces dat sterk aon de ierste twie fazes vaan beer deit dinke. De graonkorrele weure naomelek iers gemajt: me bevochteg ze zoetot de kórrele zalle kieme tot gierstemaajt. Tenao weure de maajtkórrele gedruug bove e törfvuurke; heivaan krijg de whisky ziene sterke rouksmaak. Dit hèt eeste. Daan kump de volgende fase: 't maisje. Heibij weure de kórrele geplet tot gruus, vermingk mèt water en me liet 't gehiel fermetere. De vleujstof dee daan oontsteit, de wash weurt drei kier gedestilleerd, tot 'r oetindelek veur 70% oet alcohol besteit. Daan weurt d'n draank, young spirit, in houte vaoter gelagerd en nao temeenste drei jaor gebotteld. Sommege exclusief whisky's blieve tot tientalle jaore op 't vaat. Bij 't bottele heet d'n draank gemeinlik 40% alcohol.

Versjèllende whisky's

Single malt whisky

Deze whisky weurt perceis wie bovestoon geproduceerd, allein oet maajt dus. Me verdeilt de single malt whisky in veer soorte, nao geografische indeiling, umtot de versjèllende gebejer versjèllende tradities höbbe. De soorte zien Highlands whisky, Lowlands whisky, Islay whisky en Campbeltown whisky. De Highlands weure daan weer in versjèllende substreike verdeild. Single malt whisky is de sterkste vaan alle gangber soorte, en weurt veural door de Sjotte zelf gedroonke.

Vatted whisky is zuvere maltwhisky, meh samegestèld oet whisky's vaan versjèllende stoekerije.

Grain whisky

Deze whisky weurt neet gerouk en neet hielemaol gemaajt meh op 'n sumpeler meneer gemaak. Daodoor heet 'r väöl minder smaak en deit mier aon wodka dinke. Grain whisky weurt weineg verkoch. Meistel weurt 't gemaak veur blended whisky.

Blended whisky

Blended whisky is wiedoet de meis gebrukeleke: dit is single malt whisky mèt neutral grain spirits of grain whisky dedoor. Doortot 't ander componint, dat euveregens minder sterk aonwezeg is, neet zoe'n oetgesproke smaak heet, is 't veur de meiste lui beter te drinke. Merke wie Loch Lomond, The Famous Grouse en Johnny Walker zien allemaol blended whisky's.

Ierse whiskey

De kwistessens vaan Ierse whiskey is oeteraard tot 'r in Ierland gemaak weurt, meh de meiste Ierse whiskeys versjèlle ouch belaangriek vaan de Sjotse whisky's. Zoe weure ze gemeinlik neet bove e törfvuurke geëes, en in twie, neet drei kier gedestilleerd. Daodoor heet Ierse whiskey geine rouksmaak en weurt 't gewuunlik es mèlder ervare.

Amerikaanse ("bourbon" en "rye") wiskey

In Amerika bestoon ander tradities vaan whiskeystoeke. De bekinde bourbon-whiskey weurt veur minstes 51% oet maïs gemaak en hoof mer twie jaor op vaat te ligke. Rye-whiskey weurt neet oet maïs meh oet rogke gestoek. Dees soort smaak get sterker. Corn-whiskey heet veur minstes 80% maïs es groondstof (vaandao de naom). In Tennessee stoek me 'ne whiskey dee veur minstes de helf oet maïs en minstes e vijfde oet rogke gestoek weurt.

Amerikaanse whiskey weurt gemeinlik mer eine kier gedestilleerd.

Canadese whisky

In Canada weurt meistal blended whisky gestoek, en wel gemeinlik oet rogke. Opmèrkelek is tot ouch 't touwvoge vaan draanke wie vröchtesap of vröchwien in klein kwantiteite touwgelaote weure. Canadese whisky liet ziech 't beste misje mèt ander draanke, umtot 't neet zoe'ne zwoere smaak achterliet.

Welzje whisky

In Grâce-Hollogne, bie Luuk in Wallonië wert saer 2004 'ne single malt whisky gedestileerd, the Belgian Owl.

Whisky in ander len

Ouch in ander len weurt whisky gemaak, veural in Japan, boe me d'n draank al sinds de jaore twinteg kint. De dao gemaakde whisky is 'n zoe perceis meugeleke kopie vaan de Sjotse, meh vaan gooj kwaliteit.

Wijer weurt in sommege Aziatische len whisky oet ries gestoek. In centraol Europa is me de lèste jaore ouch al begonne mèt whisky te producere. In Wales besteit 'n klein traditie devaan, dewijl 't whiskeystoke in Cornwall pas weer nui leve is ingebloze; deze whisky is waorsjijnlik vaanaof 2011 te koup.