Vraej va Fexhe
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Vraej va Fexhe waoërt op 18 juni 1316 in Fexhe-le-Haut-Clocher gesjlaoëte tösje preensbisjop Adolf van der Marck, 't Seent-Lambertuskapittel, d'r adel en de groeëte Luukse sjtaej. De vraej va Fexhe how 'n nationaal karakter en alle preens-bisjoppe va Luuk zowwe bies an 't èng van 't Ancien Régiem d'r eed va troew an dit verdrag motte aaflègke.
Inhaod van de vraej va Fexhe (mèt later toevoeginge):
[bewirk | brón bewèrke]- Individueel vriehede:
- Eedere inwoner mot berecht waeëre dör gewoeën rechbaanke. Dat how o.m. töt gevolg dat 't in Luuk noeëts inquisitierechbaanke gehad haat.
- Oonsjendbaarhèèd van de domicilie. Hoeszeukinge zoonder gooj raej waoërte verbaoje.
- Oonsjendbaarhèèd van ègendomme, ooch va veroordeelden.
- Verplichting va ambtenaere öm börgers rechmatig te behandele. De vraej va Fexhe makde 'ne komaaf mèt 't machsmisbruuk van de ambtenaere
- Rech va börgers op passieve waersjtaand bie oonrechtvaardige behandeling ofwaal 't resistentie-rech.
- Politieke organisatie: 'n representatief sjtelsel:
- De wètgaevende mach berösde bie d'r Sens du Pays same mèt d'r preens-bisjop. D'r Sens du Pays 't waor de miening van de bevolking, vertegenwoordigd dör de driej sjtande of Sjaote, n.l. d'r clerus, d'r adel en de Goj Sjtaej. D'r preens-bisjop how feitelek allèng 'n oetveurende mach. De Vraej va Fexhe introduceerde 'ne democratische gèès in 't Preensbisdom Luuk en de hoofsjtad Luuk en is de formeel erkènning van d'r Sens du Pays tösje d'r preens en 't laand.
Mèt dis vraej wol me ooch 'n èng make an d'r jaorelaank aa-sjlepende en d'r gewaelddadige Awans- en Warouxkrèèg in 't preensbisdom Luuk. Dat gelökde evvel neet.
De vraej va Fexhe is 't mèts beroemde documaent van de historie van 't Laand va Luuk, oeë 't de èègeste plaatsj innèmt es de Magna Carta in de Engelsje gesjiedenis.
Devies van de vraej va Fexhe
[bewirk | brón bewèrke]Lecteur, apprécie tes libertés à leurs justes valeurs, mais souviens-toi que la liberté des uns s’arrête où commence celle des autres
(Laezer, sjat dieng vriehede in op hön zjuuste waeërd, mae herinner dich daobie dat de vriehèèd van d'r ene oetsjèjt oeë die va aander begint)