Sjoeanen akkelej
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De sjoeanen akkelej (Aquilegia formosa) is 'n euverblievendje plantj oete ranonkelfemielje (Ranunculaceae), die inheimsj is aan wèstelik Naord-Amerika.
De sjoeanen akkelej greutj veurnamelik op vöchtige plaatse, wie reveerkantje, in chaparral (lieëge, greunblievendjen eikebós), gemingdje loufbus en naoljbus. 't Verspreijingsgebied is bepirk toet 't wèste van Naord-Amerika: van Alaska in 't naorde toet Baja California in 't zuje, oeastelik toet Montana en Wyoming.
De blome vanne plantj zeen aetbaar en smake zeut, meh de zäöj enne meiste anger deiler vanne plantje bevatte vergiftigdje blawzoerglycoside.
De sjoeanen akkelej is 'n euverblievendje, kroedechtige plantj, mit 'nen toet 80 cm lange bloomsstengel. De gróndjblajer zeen gesteeldj, toet 40 cm lank en dóbbel handjlöbbig toet handjdeilig; de stengelblajer zeen klènder en inkelveljig.
De blome zeen knakkendj toet hangendj, toet 5 cm lank, viefdeilig en hieël opvallendj roead- en gaelgekluuerdj. Anatomisch gezeen zeen de roeaj, oetgesprèdje, ovaal toet lancètvörmige blajer feitelik ómgevörmdje kelchblajer. De echte kroeanblajer zeen de gaelroeaj, rónj, opgeroldje blajer midden inne bloom, ane baovekantj verzeen van e rech spaor mit 'ne bolvörmigen toep. De taalrieke maeldräöj staeke wied boete de bloom oet.
De plantj bleutj van april toet augustus.
't Spaor vanne sjoeanen akkelej bevatj nekter. De bloom wuuertj veural bezóch en bestaove door pielstertroewveugel en door kolibries.