Ophaovenermeule
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Ophaovenermeule is gelaege in 't veurmalige gelieknamige dörp Ophaove, dat noe 'n wiek vörmp in 't sjtadsdeil Zitterd, gemeinte Zittert-Gelaen. De meule haet 'n middesjlaagraad mèt 'n middellien van 5,92 maeter en is gesitueerd op de lènker oever van de Gelaenbaek aan de randj van 't sjtadspark. 't Hujige 2-laogs U-vörmig meulegeboew dateert oet 1716.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De gesjiedenis van de meule geit trök pès in 1348 toen de meule beheuërde tot 't leëngood van de heëre van Valkeberg die teves de heëre van Zitterd ware en later door de hertoge van Gulik. Dees heëre oefende 't meulebanrech oet in Zitterd. De eësjte vermelding is ein akte van 10 juni 1406. In daen tied waas de meule 'n graanmeule die óngerdeil waas van de d'r taengeneuver gelaege Ophaovenerhaof. Later woort de meule gebruuk es aoliemeule. In de zöstieënde eëuw zint de Ophaovenerhaof en de meule in beheër van de femilie Dobbelstein. Vanaaf 1627 woort de meule versjillende keëre verpach.
In 1798 woorte de hertogelike gojere door de Franse in besjlaag genómme en in 1805 aopebaar verkoch. Eigenaer woort Jan Baptist Strijbos oet Zitterd, dae de meule, nao de opheffing van 't middeleëuwse banrech, leet ómboewe van aoliemeule tot kaoremeule. Taenge deze ómboew kaom de eigenaer van de banmeule aan de Meulebaek in Zitterd, Jan Willem Engelen, in 't gewaer, aangezeen hae claimde dat allein zien meule van awtshaer 't rech haw óm graan te male. In 1811 wees 't gerech de aansjprake van Engelen aaf aangezeen volges de gewiezigde Franse wètgaeving jedere börger 't rech hèj óm 'n graanmeule te bedrieve, des dat hae de vergunning hèj óm van ein besjtaonde waterluip gebruuk te make. Latere eigenaere woorte de Zittesje dokter Kribs en nao häöm Jan Hubert Nijssen, doe ouch al eigenaer van de Zittesje banmeule. Door zien huwelik mèt n dochter van Nijssen woort Jacob Gustaaf Laudy de volgende eigenaer.
In de 1860-er jaore woorte 'n aantal verbaeteringe aangebrach en kroog de meule 'n middesjlaagraad wovan de middellien 5,16 maeter en de breite 0,82 maeter bedroog. In 1893 woort 't waterraad en de waterwerke aan de meule vernuujd. D'r woort, veur 't bereike van ein groater vermoge, 'n nuuj houte waterraad aangebrach mèt 'ne middellien van 5,32 mater en 'n breite van 1,25 maeter. In 1908 woort 't waterraad vervange door 'n iezere middeslaagraad mèt 'ne middellien van 5,90 maeter en 'n breite van 1,20 maeter en 't houte gangwerk mèt de maalsjtool door 'n geetiezere constructie. In 1912 volgde 'ne herboew van 't hoes en de sjuur mèt houtzaegerie.
Restauraties
[bewirk | brón bewèrke]Nao de Tweëde Waereldaorlog woort d'r net völ meë mèt de meule gemale. In 1949 woort ze waal nog gerestaureerd, mèr es gevolg van sjtilsjtand en nernaolessiging ging de sjtaat van de meule weer sjnel achteroet. De lètste eigenaer dae 't beroep van meulenaer op de Ophaovenermeule oetoefende waas August Laudy. In 1955 woort de meule sjtilgelag. Eindj 1973 besjloot de sjtichting Jacob Kritzraedt tot aankoup van de Ophaovenermeule, wonao 'n oetgebreijde restauratie volgde die in 1976 woort voltoajd. Zoa is d'r van de meules in 't awwe Zitterd tenminste ein bewaard gebleve. Nao 'n gesjlaagde tweëde restauratie in 1998 is ouch 't meulegedeilte weer heëlemaol bedriefsklaor gemaak en kènt de meule weer es vanawts drèje, aangedreve door de krach van de Gelaenbaek.
Allewiel is d’r in 't meulegeboew 'n restaurant gevestigd.
In 2003 is de meule es waterkrachcentrale gaon functionere veur opwèkking van natuursjtroam en levert ze 'n continu vermoge van 19 kW aan 't electriciteitsnèt.