Naord-Limburg
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Venloos. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Naord-Limburg is de streik die begint vanaaf Venlo in 't zude, en zoeë 't deil van Nederlands Limburg beslaot tót Venraoj en gans in 't naorde tót Mook beej Nimwaege. Oëstelik wird Naord-Limburg begrénst doar de Pruse bóndsjtaot Naordrien-Wesfale, westelik wird de sjtreek begrénst door Naord-Brabant. Beej Mook in 't naorde ligk ein klein stöksken gréns mit Gelderland. D'r wuuëne 266.162 luuj (1-1-2010) in de zaeve gemeinten die tót de streik geraekend kinne waere: (van naord nao zuud) Mook en Middelar, Gennep, Bergen, Venraoj, Hórs aan de Maos, Venlo en Pieël en Maas.
Naord-Limburg kump groetdeils euverein mit 't historisch Opper-Gelre.
Landschap
[bewirk | brón bewèrke]'t Landschap is tamelik vlak, mer veur Nederlandse begrippe rilletief hoeëg. 't Land ligk meistens óm en beej de 25 à 30 meter baove ziejsjpeegel en de dominante gróndsaort is zand. De reveer de Maos (ouch waal Maijem geneump), die ouch streump door de streik, ligk ein stök laoger es de rès, mit óngevaer 17 meter baove de ziejspeegel beej Venlo, tót 10 meter N.A.P. beej de gréns mit Gelderland en Naord-Brabant beej 't dörpke Mook. 't Gebeed nao beej Mook ligk ein stök hoeëger doordet in de leste ieëstied dao ein stoewwal woort geveurmd dat strèkt vanaaf 't Pruse Reichswald, drèk euver de gréns beej Gennep, tót Nimwaege. De hoeëgten zeen hei tót óngevaer 70 meter baove ziejspeegel.
Ein groeët stök van Naord-Limburg is veural agrarisch. D'r is vuuel landboew. Meistens geit 't óm akkerlandboew en vietaelt van verkes en kippe. Drèk t'n oëste van d'n Maos zeen d'r alde, mit veural greuve dènne en heide begreujde zanddune (zeet: Maosdune). In 't weste van Naord-Limburg ligk d'n Pieël. 't Is eine daen aldste hoeëgveengebede van Nederland die nog (veur ein deil) intâk is. Veur ein groeët deil is 't óntgònne.
Verkier en keltuur
[bewirk | brón bewèrke]D'n A67 en d'n A73 zeen de belangriëkste otosnelwaeg. D'n A74 beej Venlo is ein internasjenaal verbinding veur 't vrâchverkier van en nao Nederland en 't oëste van Europa en 't Pruus. D'n N271 (de waeg Nimwaege-Venlo) is de belangriëkste pervinciale waeg. D'r luuëpe veer ieëzerwaeg: nao Nimwaege, Eindhove, Remund en Glabbaek in 't Pruus.
De gréns mitte Midde-Limburg luuëp ouch geliek mit de Uerdinger Linie (ouch: ik-ich linie). In Venlo zègk jemes nag: ik aet ein appel, zujelik zègk me: ich aet ein appel (in Tègele, drèk t'n zuje van de linie). Spraokkundig is 't wiejer intersant det de luuj in Venlo waal mich en dich zègke, dewiel Venlo baove de linie dus ligk (zeet: Mich-kwartier). Dees spraokkundige versjiënsele luuepe ouch geliek aan de geschiedenis van de streik. 't Gebeed beej en naordelik van Venlo huuerde beej 't Hertogdóm Gelder. De luuj hei kalle Kleverlandse dialèkte (die eigelik gein Limbörgs zeen, maar om politieke grónde wel Limbörgs wirde geneump.) De Kleverlandse dialèkte zeen mier verwaant aan de dialèkte in de umgaeving van Kleve in Duutsjland en de dialèkte beej Boxmeer en Kuuk in de pervincie Naord-Brabant.