Lidwoord
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
e Lidwoord (artikel) ies 'n determinerend element veur 'n zelfsjtendig naamwoord. Lidweurd were in 't Nederlands onderverdeild in:
- Twiè bepaolde (bestumpde) lidweurd: de en het
- Ein onbepaold (oonbestump) lidwoord: 'n.
'n Lidwoord sjteit ummer veur 'n zelfsjtendig naamwoord, meh 't kèn daovan gesjeie were door 't gebruke van ander bepalende weurd. Veurbeelde: 't kind, 't klein kind, 'n hièl lang riej.
Dao besjtoon, in 't Nederlands nog inkel ouw naamvalsvörm: des, der, den, eens en ener, die bekans neet miè gebruuk were. Veurbeeld: 's avonds, 's middags, 's morgens (Limburgs: saoves, s(j)mieddes, s(j)mörges)
- 't Óntkènnend lidwoord ies: geen.
Limburgse lidweurd
[bewirk | brón bewèrke]Limburgse lidweurd of artikele were verdeild in
- Bepaolde lidweurd: dae of dee veur mannelike weurd, die veur de vrouwelike en 't mièvoud en dat/det veur 't oonziedig woord.
- Bekans ummer vingk me dees lidweurd in de toanloos vörm namelik: de of d'n veur mannelike weurd. De variant d'n weurt gebruuk es 't volgend woord mèt 'ne vocaal begint. Ouch ies de vörm d'n in gebruuk es 't volgend woord mèt 'n d, h of t begint. Dit is gebrukelik in 't Mestreechs en Valkebergs. Veurbeelde: (d'n hemel; d'n deike; d'n taore). In 't Venloos ouch en dao geit de vörm d'n ouch nog aan weurd beginnend mèt 'n b veuraaf. Ten zuudoaste van de lien Norbik-Broensem is 't d'r.
- de veur vrouwelike en mièvoudige weurd in alle gevalle;
- 't veur oonziedige weurd in alle gevalle.
Veurbeelde: de of d'n of d'r auto, de of d'r fiets; 't kind, 't zaelke.
- 't Onbepaald lidwoord ies aafgeleid van 't tèlwoord ein, en af en toe were ze nog zoa oetgesjproke. Väöl dèkser kump de ónbetoande vörm veur, in alle dialekte. Dit zin:
- 'ne of 'nen veur mannelike weurd. Ouch hie hingk 't aaf van de lètter die d'r op volg.
- 'n veur vrouwelike weurd in alle gevalle;
- e veur oonziedige weurd. Volg e woord mèt 'ne vocaal hie-op, dan verandert 't in 'n. In 't Venloos is 't meistal 'n', e, 'n en 'ne.
- Of me 'n of 'ne gebruuk hingk ouch aaf van 't gesjlach van 't zelfsjtendig naamwoord. Veurbeelde: Bie mannelike weurd: 'nen auto; 'ne fiets. Vrouwelike weurd: 'n taofel, 'n vrouw. Onziedige weurd en verkleinweurd: e of 'n kind, e of 'n täöfelke.
- Bie 't mièvoud weurt meistal gei onbepaald lidwoord gebroek, mer nao "waat" in 'nen oetroop wuuertj waal "'n" gebroek: Waat 'n bièster zeen det!
- 't Óntkènnend lidwoord ies gei(n), gein of geine.