Leiden

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Leie (dialektisch: Lèje, Laie) is 'n stad 'n Zuid-Holland, bij D'n Haag, en nao Rotterdam, D'n Haog en Dordrech de veerde stad vaan de provincie. Ze had op 1 januari 2004 118.702 inwoeners.

Stadsfuncties

Leie is vaanajds 'n industriestad, meh toch in d'n ierste plaots studentestad. Hei woort in 1575 de ierste universiteit vaan Nederland geëupend, de noe nog bleujende Universiteit van Leiden. De stad herberg 'n aontal musea vaan nationaal belaank, wie 't Rijksmuseum van Oudheden, 't Rijkmuseum voor Volkenkunde, Naturalis en de Botanische Hove, die al veerhoonderd jaor veur de studente aon de universiteit weurt oonderhawwe en väöl publiek trèk.

Stadsbild

Leie heet 'n bezeenswierdeg centrum mèt bezoonder väöl grachte. Aon 't Rapenburg stoon väöl professorshoezer. De Pieterskèrk is bekind vaan universitair oraties, beveurbeeld bij 't oetgeve vaan honneursdoctorate. De Marekèrk oet 1639 is, mèt de Middelburgse Ooskèrk, ei vaan de weineg veurbeelde vaan veurnaom kèrke die tösse de Middelieuwe en de negentiende iew woorte gebouwd. Sjutspetroen is St.-Pieter, vaandaor tot 't blazoen vaan Leie twie sleutels bevat.

Sins 1992 weure, veural in 't centrum, meh ouch wel daoboete, op blin mör gediechter in versjèllende taole gesjèlderd, die ouch de kleiner sträötsjes en gètskes bezeenswierdeg make.

Historie

Leie claimde oets 't Roemeins Lugdunum Batavorum te zien; oonderzeuk heet eindudeg oetgeweze tot 't dat neet waor; dees plaots laog örges bij 't modern Katwijk. In weze oontstoont de plaots pas in de Middelieuwe es dörp aon de Riendiek. In 1266 kraog 't stadsrechte en 't oontwikkelde ziech lankzaam tot twiede stad vaan Holland door zien bleujende lake-industrie. In 1420 woort de stad nao e beleg vaan twie maond door de Kabeljouwe oonder aonveuring vaan heertog Jan van Beiere vereuverd.

In 1572 koos de stad de kaant vaan d'n Opstand. Heertog Alva perbierde de stad in 1573 trök te vereuvere, same mèt Alkmaar. Bei operaties mislukde, al mós Leie veur daoveur wachte tot in 1574 Wöllem van Oranje de stad oontzètde. Dit Leids Oontzet weurt allewijl nog eder jaor op 3 oktober geveerd. Es beloening veur de persistentie vaan de Leienere kraoge ze 't volgens jaor häör universiteit.

In d'n achtienden iew verveel de lake-industrie en bleef de stad inkel es universiteitsstad vaan belaank.