Kesjteël Groêselt

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Groêselts, es te dit dialek sjpriks.

't Kesjteël van Groêselt ligk in de kómp van 't gelieknamige dörp Groêselt dat 'n deil vörmp van de Nederlands Limburgse gemeinte Èèsjde.

Besjrieving van 't kesjteël

't Hujige kesjteël is in 1833 es landjhoes geboewd door de Mesjtreechse femielie Gadiot. 't Is opgerich op de gróndjveste van ein van de rónj taores van 'n veurmalige, róndj 1300 geboewde, rechhokige börch. Reste van de drie angere hooktaores en 't tösjeligkend moerwerk zint nog aanwezig. Bie de boew van t hoes oet baksjtein en natuursjtein zint deils de restante van de aw börch hergebroek. In 1880 woort 't landjhoes in neogotische sjtiel verboewd en woorte op de heuk 'n aantal arkeltäörekes toegevoog. Geliektiedig woort taege de reste van de noordaostelike kesjteëlmoer 'n oranjerie biegeboewd. Aan de hoofwèg haet 't kesjteël 'n oet 1881 daterend paortgeboew mèt paorttaore in neogotische stiel mèt neoclassicistische elemente. Róndj 't kesjteël bevundj zich 'n ruum en sjiek park.

Gesjiedenis en beweuners

In oarsjprung zou op de plek van 't kesjteël 'n 13e eëuws mottekesjteël höbbe gelaege dat de veurlouper waas van 'n róndj 1300 geboewde rechhokige börch mèt rónje hooktaores. Dees börch waas eigedom van de machtige Heëre van Gronsveld en vörmde de zetel van hun Heërlikheid. De Heëre van Gronsveld bezaote meërdere börchte en lanjerieje in 't hertogdom Limburg en 't Landj Van Rode. Toen Jan II van Gronsveld in 1386 in Aoke woort vermoard erfde ziene broor Henric, Heër van Rimburg, zien ganse bezit. Door 't öntbraeke van 'ne mannelike naozaat kaom de heërlikheid Gronsveld in bezit van de femielie van Bronckhorst toen Diederik van Bronckhorst, heër van Batenburg en Anholt, trouwde mèt de kleindochter van Henric. Dees femielie van Bronckhorst hèj gooj relaties mèt de Duutsje keizer Maximiliaan en dèm ziene zoon Karel V. Op veursjpraak van de keizer woort de vrieje heërlikheid verheve tot baronie wodoor Diederik en zien naozate de titel baron mochte drage. Joost van Bronckhorst woort door de keizer verheve tot rieksgraaf, wodoor dae zitting kreeg in de Duutsje Rieksdaag en zich vors van 't Duutsje Riek moch neume.

Door dees óntwikkelinge verbleve de Bronckhorsten vriewaal oetsjloetend in Duutsjland en trokke ze zich meë en meë trök oet Gronsveld. Oeteindelik kaom 't kesjteël laeg te sjtaon en woort 't ein toevluchsaord veur zjwervers en roavers. Ein van die roaversbendes woort gevörmp door 'n sjtel Hessische ruters oet de Noordelike Nederlande. Toen dees bendes sjteeds dèkser plunjertochte ginge haute in de gebeje tösje Luuk, Mesjtreech en Aake, woort d'r in 1594 door de prinsbisjop van Luuk 'n leger op aaf gesjtuurd. Toen de börch tiedes de sjtraofexpeditie ónger zjwaor kanonsvuur kaom te ligke beteikende dit 't einje van de èns zoa prachtige börch.

Ondanks dat de heëre van Bronckhorst d'r neet meë woonde, besjlaote ze toch 't kesjteël gedeiltelik te hersjtèlle. 't Oastelike deil woort hieveur opnuuj in de aorsjprunkelike sjtaat opgerich. Dit kesjteël bleef eigedom van de femielie van Bronckhorst pès 1719 toen 't graafsjap door euvererving in bezit kaom van t Duutsje gesjlach Von Tirring-Jettenbach. In 1801 woort 't aevel door de Franse geconfisqueerd en vervolges verkoch aan 'ne makelaer oet Visé. In 1825 woort 't eigedom van 'ne Mesjtreechse aannömer dae 't groatesdeils sjloopde en de vriegekóme materiale op anger plaatsje hergebroekde. De restante woorte door de Mesjteechtenaer A. Gadiot opgekoch en hae leet die plek zien landjhoes boewe. De Gadiots bleve eigenaer pès 1988 toen 't kesjteël in eigedom euerging naar de Amsterdamse farmaceut H. Freie, momenteel nog sjteeds de beweuner van 't kesjteël.

Externe links