Jan Engelman

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Johannes Aloysius Antonius (Jan) Engelman (Utrech, 7 juni 1900 - Amsterdam, 20 miert 1972) waor 'ne Nederlandsen diechter, criticus en vertaoler.

Biografie

Engelman woort in 1900 in Utrech gebore es keend vaan Johannes Engelman, 'ne vèsboer, en Carolina Engelkamp. Nao de lieger sjaol woort heer nao de HBS gesjik, boe heer 't evels neet volheel; heer góng nao de mulo en deeg dao veer jaor later exame. Um zie talent veur taol besloot heer journalis te weure; heer góng wèrke bij de kathelieke gezèt Het Centrum. Heer zouw nog laank bij diverse kathelieke daagblajer wèrke, veural es meziek- en kunsrecensent.

In 1922 trouwde Engelman mèt de zès jaar awwer Bep Oosterman. Kort nao hun trouwe deeg heer zien ierste gediechte publicere, in 't katheliek blaad De Nieuwe Eeuw. Oet 't houwelek kaome twie kinder voort, meh 't waor neet gelökkeg. Dinkelek had dit te make mèt Engelman zie constant vreempgoon. Zoe had heer in die jaore 'n getrouwde vrouw es muze, die in zien gediechte oonder de naom Ambrosia optrejt. Wie wied zien betrèkkinge mèt aander vrouwlui gónge is neet bekind. Sinds 1931 leefde Bep en heer gesjeie vaanein. Vaanaof 1937 waor Engelman mèt zengeres Joanna Diepenbrock (dochter vaan componis Alphons Diepenbrock). Ze trouwde noets en gónge ouch neet bijein woene. Same kraoge ze eine zoon.

In d'n Twiede Wereldoorlog verloor Engelman ziene goje vrund Hendrik Marsman. Same mèt Diepenbrock organiseerde heer diverse kuns-aovende veur sjrievers en musici die ziech neet bij de Kultuurkamer hadde aongeslote. In 1953 volgde heer Anton van Duinkerken op es lierer nui kunshistorie en esthetiek aon de Mestreechse Jan van Eyckacademie. Heer publiceerde in deen tied nog wel, meh zie werk gol intösse es verawwerd. D'n doed vaan Diepenbrock in 1966 lete depe spoere in häöm nao: heer kaom noets mie dreuver heer en woort spontaon zelf kraank. In 1972 storf Engelman op 71-jaorege leeftied.

Werk

Engelman stoont es beginner oonder invlood vaan 't expressionisme, meh heel oetindelek wel de traditioneel veersvörm aon. Die combineerde heer mèt 'ne sterke naodrök op 't lyrisch karakter. Väöl vaan zien gediechte, boe-oonder zjus de bekindste, valle oonder de absolute poëzie of koume dao entans kortbij in de buurt. Umtot in 't Interbellum, veural in de jaore daarteg, in Nederland de Nui Zakelekheid dominant waor, die zjus gein zeutvleujende lyriek wouw en liever gebruuk maakde vaan alledaogse, 'prozaïsche' beelder, waor heer 'n oetzundering. Veur de Vieftegers, die nao d'n Oorlog de aondach opeisde, waor zie werk väöls te awwerwèts.

E belaankriek thema in Engelman zie werk is de erotiek. Veural in de geröchmakende bundel Tuin van Eros kump dit nao väöre. Ouch de kathelieke mystiek späölt 'ne groete rol. Zien bekindste gediechte zien "En rade (Vocalise voor Cavalcanti)" en "Vera Janacopoulos".^[1]

Poëzie

1927 - Het roosvenster
1930 - Sine nomine
1931 - Parnassus en Empyreum
1931 - Torso
1932 - Tuin van Eros
1934 - Tuin van Eros en andere gedichten
1937 - Het bezegeld hart
1937 - Bij de bron. Een bundel religieuze liederen
1937 - De dijk. Een gedicht
1942 - Noodweer
1945 - Vrijheid. Tijdgedichten en berijmde schotschriften
1960 - Verzamelde gedichten
1969 - Het Bittermeer en andere gedichten

Buun (orzjineel)

1938 - Om de dooje dood niet, of Jan Klaassen komt naar huis op meziek vaan Henk Badings
1945 - Kindje wiegen. Een kerstspel
1950 - Philomela. Tragische opera in zes tafereelen en een metamorphose. Libretto veur Hendrik Andriessen

Non-fictie

1933 - Tympanon. Opstellen over kunst en gewijde kunst
1955 - Twee maal Apollo. Brieven uit Griekenland

Vertaolinge

1936 - Prinses Turandot. Een chinoiserie in 5 acten (nao Carlo Gozzi)
1941 - De Barbier van Sevilla (nao Pierre Beaumarchais)
1946 - De ontvoering uit het serail (nao Christoph Friedrich Benzler en ottlieb Stephanie jr. op meziek vaan Wolfgang Amadeus Mozart)
1948 - Matteüspassie (nao Picander, op meziek vaan Johann Sebastian Bach)
1950 - Hoffmanns vertellingen. Fantastische opera in drie bedrijven, met een voor- en naspel (nao Jules Barbier, op meziek vaan Jacques Offenbach)
1955 - Koning Oedipus (nao Sofokles])

Bronne

't Corresponderend Nederlandstaoleg artikel, in dees versie
Biografische sjets door Jan Cartens

Rifferenties

↑ Dees twie gediechte zien opgenome in C.J. Aarts en M.C. van Etten, Domweg gelukkig, in de Dapperstraat. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur. Bert Bakker, Amsterdam, 1990.

Extern links

Bundel Tuin van Eros op de website vaan de DBNL

[1] Dees twie gediechte zien opgenome in C.J. Aarts en M.C. van Etten, Domweg gelukkig, in de Dapperstraat. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur. Bert Bakker, Amsterdam, 1990.

[1]