Herman Gorter
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Herman Gorter, Wormerveer, noe Zaanstad, 26 november 1864 - Brussel 15 september 1927, waor in 1921 mede-oprichter van de Communistische Partiej va Nederland en 'ne Nederlandse dichter van de 80-ers.
Laevesloop
[bewirk | brón bewèrke]Gorter waoërt gebaore in 'n Mennoniete domineesgezin en ziene vader ds. Simon Gorter behoeërt töt de klèng literatore van d'r 19de ieëw. Gorter waor klassiek filoloog. In z'ne sjtudaentetied begoes-e mèt 't sjrieve va gedichte en e waoërt sjtaerk beïnvloed dör Multatuli en Willem Kloos. E wijdde zich ooch an de sjtudie va Marx, wat-e es 'n sociaal noodzaak besjowde. Gorter sjtorf in 'n Brusselse hotelkamer.
Waerk
[bewirk | brón bewèrke]- Mèt 't lyrisch-epische gedicht Mei oet 1889 volgde Gorter väör 'n groeët deel de 80-ers. 't Verhaol gèèt över de oonmäögeleke leefde tösje 't maedsje Mei en häöre geleefde Balder, över de sjterfelekhèèd van d'r miensj en över 't sjönne van 't laeve. Gorter leet zich inspirere dör de Ingelsje Romantische dichters Keats en Shelley. D'r aoëpeningsregel is èng van de bekaandste dichtregels oet 't Nederlands taalgebied: Een nieuwe lente en een nieuw geluid.
- Ooch mèt de 'sensitieve' Verzen va 1890 en De school van de poëzie va 1897 volgde e de 80-ers nog, 'n sjtreuming die zich aafzat taege de ingesjlaope Hollendsje domineespoëzie en die zich kenmaerkt dör 't plastisch waoërdgebroek bies 't wiedgaond experimaent. Gorter voond evvel al gow gèng voldoening mie in de vriewel puur zintuugleke weergaaf va geveulsindrukke.
- Z'ne aard va sjtraever, däörgronder, baanbraeëker en z'n Spinozistische sjtudies (e vertaalde dem ziene Ethica 1895) howwe 'm al sober, filosofische gedichte doeë sjrieve.
- E von ziene waeg nao de socialistische bewaeging en waoërt lid van de SDAP. E redigeerde De Jonge Gids en same mèt Henriette Roland Holst d'r Nieuwe Tijd. Mèt de Verzen va 1903 makde Gorter 'n begin mèt op de toekomst gerichde poëzie. Een klein heldengedicht 1906, het epos van een staking, Pan, 1912 volgde. In dae tied sjreef-e kritiek op de 80-ers, väöral op hun l'art pour l'art-visie op de keuns.
- Gorter waoërt redacteur van de Tribune en 'ne consequente waoërdveurder van de Hollendsje socialiste. Wèrkde same mèt Rosa Luxemburg en sjteunde aanvankelek Lenin in de Revolutie va 1917. Later, nao 'n oonderhaod mèt Lenin, oeëvör Gorter nao Ruslaand reesde, brook e mèt Lenin in 1920 mèt 'ne aoëpe breef of manifest dat in de Tribune gepubliceerd waoërd.
Fragmaent oet Mei
[bewirk | brón bewèrke]Väör vertaling in 't Limburgs: Lies van vertalinge sjtäölkes
Ik wist niet dat dit alles was zoo mooi.
Zoo staat ook wel een meisje vol in bloei,
De bruigom loopt om haar en streelt het haar,
Zijn spitsen ving'ren door har gouden haar:
en loopt onwetend heen en zoekt in spel
Matheid en slaap. Dan treedt op zijn drempel
Een bloot beeld: onder 't witte bedgordijn
Glijden er blikken en een woordetrein.
Dat's om te weenen, want de mijmering
Over een ding, is teerder dan het ding.