Emmen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Gemeinte Emmen
Provincie	Drenthe
Hoofplaats	Emmen
Börgemeister (lies)	Ceel Bijl (PvdA)
Opperflaakde – daovan water	346,29 km² 9,06 km²
Inwoeners – deechde:	107.522 (1-4-2016) 320/km²

Emmen is 'n gemeinte en stad in 't zuidooste vaan de Nederlandse provincie Drenthe. In de gemeinte woene zoeget 107.000 lui, dewijl 't oppervlak zoe'n 320 km² is, wat de gemeinte qua oppervlak tot de veer groetste vaan gans Nederland maak. De plaots Emmen zelf bevat good 56.000 inwoeners en is daomèt de groetste plaots vaan Drenthe, groeter es de provinciehoofstad Assen. Ander kerne zien Barger-Compascuum, Erica, Emmer-Compascuum, Klazienaveen, Nieuw-Amsterdam, Nieuw-Dordrecht, Nieuw-Schoonebeek, Nieuw-Weerdinge, Roswinkel, Schoonebeek, Veenoord, Weiteveen en Zwartemeer, zoewie versjèllende naobersjappe en tot stadswiek gewore veurmaolege kerne en naobersjappe. Börgemeister is Cees Bijl vaan de PvdA.

Insignes

't Waope vaan Emmen is sjuins gekwartileerd vaan zèlver (wit) en sinopel (greun), 't ierste kerteer belaoje vaan 'ne ploog, 't daarde vaan 'nen törfoplègker, allebei vaan sabel (zwart). 't Sjèld is gedèk mèt 'n gouwe kroen vaan drei blaajer en twie perele en weurt gehawwe door twie peerd vaan sabel mèt opgeslage start, alles gezat op e vootstök vaan zèlver.

De veer kertere beelde de veer aw markes vaan Emmen oet (zuug oonder). De ploog en d'n törfoplègker stoon veur de boere oet de aw zanddörper en de törfwèrkers op de veengroond, de twie sociologisch versjèllende bevolkingsgróppe die de gemeinte Emmen kint. De peerd sloon op de peerdsfokkerij die vreuger in Drenthe bleujde. Emmen heet dit waope pas sinds 1926; de sjèldhawwers en de kroen zien in 1968 touwgeveug. Ouch waore veur 1968 de ploog en törfsteker vaan natuurleke kleur in plaots vaan sabel.

Stadsfuncties

Febrik vaan Norit bij Klazienaveen

Emmen beit veurzieninge veur 't wied platteland (minstes e derde vaan de provincie), zeker veur veenkolonië die binne de gemeinte ligke. Neve febrikke, sjaole, 'nen hospitaol en e theater (De Muzeval) maak de centraol plaots in 't opebaar verveur (indstatie, böslijne) tot 't umringend platteland sterk vaan de stad Emmen aofhenkelek is. In väöl dörper in de gemeinte is de landbouw nog ummer de veurnaomste werkgever; bij Erica vint me e groet glaastuinbouwgebeed, in de res vaan de gemeinte veural akkerbouw. In Klazienaveen steit nog ummertouw 't Noritfebrik. Wie bekind is in de gemeinte twie iewe laank (tot 1992) groetsjaoleg törf gestoke; in/bij Schoonebeek weurt, allewijl mer op kleine sjaol, eerdolie gewonne. 'ne Wijere bron vaan inkomste is 't toerisme (Center Parcs).

Boete de provincie is de stad ouch bekind um Wildlands, 'ne moderne, natuurparkechtege zoo. Natuur vint me in 't Bargerveen, in 't zuidoostelek heukske tege de Duitse grens, 't restant vaan 't aajd Bourtangermoeras wat neet (gans) verveend is. In dit wetland vint me versjèllende veur Nederland zeldzaom bieste, wie d'n adder.

Emmen is de toesstad vaan de betaoldvoetbalclub FC Emmen, die in 't sezoen 2018/19 in de Ieredevisie oetkump.

Stadsgeziech

Groete of Pancratiuskèrk in 't centrum vaan Emmen.

De kenaalgravers, beeld in Erica.

Waterpöt in 't Oosterse Bos bij Schoonebeek, e besjermp dörpsgeziech.

Jaoknikker bij Schoonebeek.

Törflandsjap in 't Bargerveen.

Emmen heet es aajd dörp wieneg historische gebouwe. De Hervörmde Kèrk evels is beziensweerdeg en heet 'nen torie oet de late twelfde iew in Romaanse stijl. Ouch 't kantongerech is de meujte weerd. Um de stad Emmen ligke ach hunebèdde.

Emmen is, wie Assen, ruim opgezat, umtot um d'n awwe kern weerdevol cultuurlandsjappe ligke. De nuibouwwieke zien dao-um eweg gebouwd.

Väöl vaan de zanddörper zien esdörper, gebouwd um 'ne brink eweg. De dörper op 't veen zien mie vaan 't weegdörptyp. Hei-in zuut me euverdudelek 't awwerdómsversjèl vaan iewe. De naobersjappe Oosterse Bos, Westerse Bos en Westenesch zien besjermp dörpsgeziech.

De gemeinte Emmen kint 116 rieksmonuminte, de plaots Emmen 53.

Bevolking en cultuur

Religie

De zanddörper zien, wie gans Aajd-Drenthe, zier euverwegend Nederlands-hervörmp. De veendörper evels höbbe sterke demografische ban mèt 't Eemsland, wat deveur gezörg heet tot dao vaanajds de mierderheid roems-katheliek is.

Taol

De Drentse dialekte oet de gemeinte Emmen zien oonderein sterk versjèllend. In de indeiling vaan 't Woordenboek van de Drentse dialecten weurt 't dialek vaan de plaots Emmen en häör direkte umgeving (Weerdinge, Noord- en Zuidbarge, Westenesch, Willemsoord) tot 't Zuidoos-Zand-Drents gerekend. Dat gelt ouch veur 't dialek vaan Schoonebeek, wat evels väöl zuieleker vaan karakter is (umlaut in verkleinwäörd) en daorum door Jo Daan zelfs tot 't Sallands woort gerekend.

In 't noorde vaan de gemeinte spreke ze Veenkoloniaols e dialek wat tot 't Gronings huurt; 't WDD rekent dao de dialekte vaan Nieuw-Weerdinge, Roswinkel en Emmer-Compascuum en umgeving touw, allewel tot 't Roswinkels dao feitelek neet bij huurt: 't dörp is vaan veur de vervening en 't dialek is 'n vrumde eend in de biet, die beter bij 't Westerwolds pas ('t bezunder dialek vaan Westerwolde in Oos-Groninge).

De res vaan de gemeinte vörmp 't Zuidoos-Veen-Drents, meh dit gebeed is oonderein hendeg divers. De dialekte vaan Nieuw-Amsterdam, Erica en Klazienaveen liekene sterk op de taol vaan 't Drents-Euverijssels grensgebeed (Dedemsvaart, Slagharen, boe de ierste verveners ouch vaandan kaome) wie ouch op die vaan Coevorden. Ouch de taol vaan Nieuw-Dordrecht liekent dao wel op. 't Dialek vaan Barger-Oosterveld liek nogal op Veenkoloniaols, de dialekte vaan Barger-Compascuum, Zwartemeer en Weiteveen klinke mie wie 't Eemslands vaan euver d'n Duitse grens (dao kaome de koloniste ouch vaandan; umtot 't Eemslands ouch op 't Gronings liekent, rekent Jo Daan dees dialekte tot 't Gronings). Euvergens koume in dees dörper nog väöl versjèllende vörm nevenein veur, umtot de dörper nog mer zoe kort bestoon (koelek 'n einheidsdialek dus). Ouch 't Nieuw-Schoonebeeks heet oosteleke kinmerke, meh evegood zuieleke, wat Daan detouw brach dit wie 't plat vaan Schoonebeek oonder 't Sallands te bringe. Dat wèlt evels neet zègke tot 't Nieuw-Schoonebeeks hiel sterk op 't Oud-Schoonebeeks liekent.

Samevattentere:

Dörp	indeiling (WDD/Kocks)	indeiling (Daan)
Barger-Compascuum	ZOV	Gronings
Barger-Oosterveld	ZOV (Veenkol.)	Gronings
Emmen e.u.	ZOZ	Drents
Emmer-Compascuum e.u.	Veenkol.	Gronings
Erica	ZOV	Drents
Nieuw-Amsterdam	ZOV	Drents
Nieuw-Dordrecht	ZOV	Drents
Nieuw-Schoonebeek	ZOV	Sallands
Nieuw-Weerdinge	Veenkol.	Gronings
Roswinkel	Veenkol. (Westerw.)	Gronings
Schoonebeek	ZOZ	Sallands
Weiteveen	ZOV	Gronings
Zwartemeer	ZOV	Gronings

Historie

Emmen oontstoont es dörp aon de zuidkant vaan de Hoondsrögk en weurt veur 't iers geneump, es Empne, in 1137. Aon 't ind vaan d'n twelfden iew is 't 'n zelfstendege parochie gewore. Oonder 't ancien régime waor 't 'ne kerspel in d'n dingspil Zuidenveld, dee zelf weer verdeild waor in veer marke: Emmen en Westenesch (same), Weerdinge, Roswinkel en Noord- en Zuidbarge. Roswinkel waor vaanoet Emmen lesteg te bereike en had de facto 'n soort otonomie.

Nao 'ne sloemertied vaan iewe - de ligking aon de rand vaan 't Bourtangermoeras maakde tot 't gebeed nogal geïsoleerd en economisch daodoor neet intrèssant waor - oontwikkelde 't dörp ziech in de negentiende iew, wie de törf in 't veengebeed t'n ooste en zuie vaan Emmen oontgonne woort, en Emmen daovaan handelsplaots woort. Nao d'n oorlog migreerde me vaanoet de verermde veenkolonies massaol nao Emmen, wat zoe oetgreujde tot 'n stad en oeteindelek Assen euvervleugelde. In 1998 woorte de gemeinte Schoonebeek en e deil vaan de toen opgeheve gemeinte Sleen aon Emmen touwgevoog.

Gebore in Emmen

• Daniël Lohues, zenger (Skik en solo)

Externe link

• Officieel Website