Christoffel Columbus
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Christoffel Columbus (Italiaans: Cristoforo Colombo, Spaans: Cristóbal Colón, Portugees: Cristóvão Colombo, Letien: Christophorus Columbus; Genua, 1451 - Valladolid, 20 mei 1506) is de bekèndjsten óntdèkkingsreiziger oet 't tiedpirk vanne groeate óntdèkkinge. Hae maakdje naam door zien "óntdèkking" van Amerika óngere Spaanse vlag in 1492. Columbus dach nao 't euverstaeke vannen Antlantischen Oceaan Indië te höbbe bereike, meh was feitelik aanbelandj oppe Nuje Werreld. Zien óntdèkking vörmp e kieërpuntj inne werreldgesjiechte, wovan de beteikenis koem euversjatj kan waere. Europese machte koloniseerdje de bei Amerikaanse kóntinente. De ruum wieväölhejen aan landj en gróndjstoffe speeldje 'n rol bieje opkóms van Europa es 't euverhieërsjendje kóntinent inne werreld. De zoeageneumdje Columbiaanse oetwusseling zörgdje veur 'n weltwiej oetwusseling van gewasse, bieëster en gekrenkdjes. De besmettelike gekrendkjes vanne Aje Werreld hawwen 'n verinnewerendje oetwirking oppe inheimse bevölking.
Aeven opmirkelik es de óntdèkkinge van Columbus is zienen eige laevesloup. Tróds zien einveljige aafkóms wós t'r zich toegank te versjaffe toete keuninklike häöf van Portugal en Spanje óm dao zien planne veur 'n wèswerse roet nao Azië te bepleite. Op gróndj van zien praktische ervaringen oppe zieë en - foutieve - geografische veróngerstèllinge argumenteerdje d'r det dit 'ne kórten euverstaek zów zeen. Nao jaore te lobbye kreeg t'r gruuen leech van keuningin Isabella van Castilië. In veer óntdèkkingsreize brach t'r e groeat deil van 't Caraïbisch gebied in kaart. Columbus woort ouch de goevernäör vanne Spaanse kolonie op Hispaniola, meh waas es bestuurder neet succesvól. Hae bleek neet in staot 'n effectief gezag op te boewen en woort in 1500 óntheven oet zien functie. Op Hispaniola zat Columbus waal d'n toean veure Spaanse euverhieërsjing vanne inheimse völker vanne Nuje Werreld dore plaatselike Taíno geweldjdadig te óngerwirpe. Nao 'n litste toch nao Midden-Amerika stórf t'r in 1506, nag ummer euvertuug det t'r Azië hej bereik.