Rococo

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Rococo ies 'n sjtielperiode in de kuns en architectuur in Europa, veural in Frankriek, Duutsjland, Oasteriek en Italië, die volg op de barok en die doerde van óngevaer 1720 tot 1775. De naam kump van 't Franse rocaille, grot- of sjelpmotief, dat in dees periode dèks toegepas weurt in de architectuur en binnehoesinriechting. 't Decoratieve van de barok weurt in de rococo nog miè doorgeveurd. Umdat 't neet 'n echte reactie ies op de barok weurt de rococo-periode ouch waal de laat-barok geneump. De Italiaanse barocco ies de benaming veur dees lètste, sjpeelse fase, intiem en elegant, es reaktie op 't zjwoar, gewiechtige en plechtige van de hoagbarok.

De rococo uut ziech ouch in de literatuur, beeldende kuns en klassieke muziek.

De rococo kump oarsjprónkelik oet Frankriek, alhoewaal ze dao goût pittoresque en later style rocaille geneump weurt. Alhoewaal me in de Régence-sjtiel ouch al rococomotieve toepasde, vèlt de sjtiel eigelik same mèt de Lodewiek XV-periode. Dees weurt ouch waal de Pompadoursjtiel geneump nao de de Madame de Pompadour, maîtresse van Lodewiek XV

Detail van plafónfresco (oet 1751) door Johann Adam Schöpf in de Gerlachuskèrk in Houtem

Toegepasde kuns

Allerièrsj manifesteerde de rococo ziech in de toegepasde kuns. Veural ’t naturalistich, decoratief element vèlt hie-op in bv keertsekandelaere en klokke. Ouch in de porseleine serviezer, de productie van porselein waor rónd 1709 ontdèk, waor dat good te zeen. Dao woorte liechte en seerlike muibele gemaak, mèt ónderdeile die vloeiend inein euverginge. Ouch maakde me gemekkelike sjteul, zoa-es de chaise-longue en de bergère. Allerlei kleinmuibele kaome in de mode. De Chippendale-sjtiel, geneump nao Thomas Chippendale, ies de Ingelsje vörm van ’t rococomuibel.

Rococo-interieur

In ’t interieur woort gesjtreef nao intimiteit door 't make van klein ruumdes mèt moere in pastelkleure of besjilderd mèt chinoiserieë en turquerieë. Dèks houwe kamersj 'n ovaalvörm, zónder kroanlies, zoadat de euvergank van moer nao plafón ouch hie ónziechbaar waor.

Rococo in Limburg

De rococo in Limburg manifesteert ziech veural in de toegepasde kuns o.a. Mesjtreechse klokke, deure en kaste en in decoratief elemente van 't exterieur en/of interieur van geboewe. De Mesjtreechse kaste waore van ruèdlig gevernis eikehout verseerd mèt klein en groate rococo-motieve. Ouch oet deze tied sjtamme deur- en poortumliestinge in helsjtein en sjtucverseringe van plafóns en sjouwe in o.a. Mestreech. In de Morettivleugel van Rolduc liek 'n rococobibliotheek mèt sjtucwerk in pastelkleure ^[1]
In Oud-Valkeberg sjteit 'ne calvariegroep, de Drie Beeldsjes, oet 1739, mèt twiè rococokapelkes.
In de parochièkerk van Houtem, vreuger de sjtifkèrk van chateau St. Gerlach, bevinge ziech fresco's, oet 1751, gesjilderd door de Duutsje sjilder Johann Adam Schöpf (1702-1772). 't Ies de enigste kèrk in Limburg en Nederland in deze Duutsje baroksjtiel. Opvallend in de plafónsjildering ies de rocaille. In de Kartuzerkèrk in Remung sjtucwerk en in de abdiekèrk van Thorn 'n marmersjtuc altaor van F.X. Baader oet 1769. In de Petruskèrk in Zittert sjteit 'ne houte praeksjtool in rococosjtiel. Hae ies in 1774 gemaak in Mesjtreech.

Frankriek

Naodat in 1738 de kamer van de keuning, Lodewiek XV, in Versailles in rococosjtiel waor ingeriech kreeg de sjtiel officieel erkènning.
Beeldhouwersj:

Duutsjland en Oasteriek

Väöl Duutsje rococogeboewe höbbe ’n klassicistisch exterieur en ’n rococo interieur.
'n Paar veurbeelde:

Paleis Sans-souci in Potsdam (Berlien) óntworpe door H.G.W. von Knobelsdorff,
Schloss Brühl, door Balthasar Neumann.

wiejer:

't Biesjoppelik paleis in Trier

Zuud-Duutsje Barok of Beierse barok

In Zuud-Duutsjland, Beiere en Oasteriek woorte väöl kèrke en paleize in rococosjtiel geboewd, de zoa geneumde Zuud-Duutsje barok of Beierse barok. Kènmerkend ies de woekerende decoratie en de versjmèlting mèt de architectuur. De kleure zint veural wiet, goud en pastel. ’t Duutsj muibel ies meistal zjwoarder van vörm dan ’t Frans.
'n Paar veurbeelde van Beierse barok:

München de Asamkirche oet 133 en de St.Michaël oet 1739
Steingaden, Wieskirche oet 1743
Benedictiener Abdie in Zwiefalten 1738-1765
Birnau, Unser Liebe Frau-kirche. 1748-1750
Kloaster Melk 1702-1772, Wachau, Oasteriek

Italië

In Turijn, Venetië, Sicilië en Roame ex- en interieurs van kèrke. In Roame bv. de Trevi-fontein (1732-1775).
Bekènde beeldhouwersj:

Rococo in de beelhouwkuns en sjilderkuns

De beeldhouwkunst ies bewaeglik en dèks miè ’n decoratief ónderdeil van ’n geboew of interieur.

Bie 't sjildere woorte liechte en pastelkleure toegepas neve seerlike liene, soms maniëristisch. Thema’s zint in ’n ideaal landsjap neergezat herdersjtafereel of ’t genre fête galante, woabie jóng luuj aafgebeeld woorte in officieel kostuum of sjiek gekleid bezig zinde ziech te vermake mèt 'n diner, picknick, muziek en dans.
Sjilders zint: Jean Antoine Watteau, Fragonard, Jean Baptiste Pater, Nicolas Lancret en François Boucher

Rococo in de literatuur

De literatuur kènmerk ziech door sjpeelse, galante en korte lyrische gediechte. Euvergeveuligheid sjpeelt ouch 'n groate rol. Veurbeelde:

Herderspoëzie (Laune des Verliebten 1768) van Goethe.
Kleinigkeiten 1751, van Gotthold Ephraim Lessing
Komedies van Marivaux
Komisch epos (heldediechte) van Alexander Pope en Voltaire.
Romans van Samuel Richardson (o.a. Pamela, 1740) en Sterne (A sentimental journey, 1768)
Gediechte van Macpherson (Ossian, 1760)
Werk van Jean-Jacques Rousseau (Nouvelle Héloïse, 1761)
Werk van Klopstock (Messias, 1748–1773) en
Werk van Gellert

Klassieke muziek

Me sjpriek ouch waal van de galante sjtiel, gekènmerk door helderheid en elegantie. De Franse luut- en klavecimbelmuziek waor 'n reactie op de gecompliceerde vörme van de barokmuziek. Veural kamer- en klaviermuziek, gesjreve door Couperin, Rameau, Domenico Scarlatti, Telemann, Quantz, Wilhelm Friedemann Bach (1710-1784) en Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788). Carl Philipp Emanuel Bach, dae hoag gesjaot waort door zien tiedgenote, weurt neet tot de galante sjtiel meh tot de Empfindsamkeit geraekend, 'ne minder sumpele en veural geveuligere sjtiel.