1819
Uiterlijk
1819 (MDCCCXIX) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne vriedag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 22 fibberwarie - Sjpanje sjteit Florida aaf aan de Verenigde Sjtate van Amerika in 't Adams-Ónis Verdraag.
- 6 miert - De Savannah arriveert vanoet de werf in New York in de have van Savannah. Vervolges sjtuk ziej es eësjte sjeep mèt ein sjtoammachine de Atlantische Oceaan euver, aevel 't groatste deil van de reis wirt d'r gezeild.
- In Leiden wirt de awtste Leidse sjtudentesociëteit "Minerva" opgerich.
- Peterloo Massacre. In Augustus kómme doezende Èngelsje biejein óm op St. Peter's Field in Manchester versjillende democratische hervörminge te eise, wo-ónger algemein keesrech veur zoawaal mansluuj es vrouwluuj veur ein jaorliks parlemènt. 't Leger treujt hel op en 't eindigt in ein bloodbaad.
- 20 september - Alle leje van de Duutsje Bóndj numme de Besjloete van Karlsbad aan, wobiej liberaal beginsele waere verlaote en vriejheidsrechte aafgesjaf.
- 14 december - Alabama treujt es 22e sjtaot toe tot de Verenigde Sjtate van Amerika.
- 31 december - De Pruusje minister Wilhelm von Humboldt en ènnige geliekgezinde traeje aaf oet protes taenge de reactionaire wending in 't landjsbesjtuur.
- zónger datum
- Noe de aorlog mèt de Xhosa in de Kaapkolonie euver is kump d'r eine dudelike sjtroam Britse immigratie op gank.
- Oetvènjing van 't zoagenaamde 'nachsjrif' door de Franse artillerieoffeceer Charles Barbier, veur nachtelike communicatie door 't leger in aorlogstied. Zuug ouch Braille.
Literatuur
[bewirk | brón bewèrke]- Walter Scott sjrief de historische roman Ivanhoe.
- De Vief Groete Odes, 't bekinste wirk vaan d'n Ingelsen diechter John Keats
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]- 14 fibberwarie - Joshua Norton, Amerikaanse 'keizer van de Verenigde Sjtate' (gesjtorve 1880)
- 3 miert - Gustave de Molinari, Belzje econoom (gesjtorve 1912)
- 18 april - Franz von Suppé, Oasteriekse componist (gesjtorve 1895)
- 24 mei - Alexandrina Victoria, Keuningin van Groat-Brittannië en Ierlandj (gesjtorve 1901)
- 27 mei - George V van Hannover, lètste keuning van Hannover (gesjtorve 1878)
- 10 juni - Gustave Courbet, Franse sjilder (gesjtorve 1877)
- 20 juni – Jacques Offenbach, Duutsje componist (gesjtorve 1880)
- 23 juni - Cornelis Cardinaal, Nederlandse peliesiefunctionaris (gesjtorve 1893)
- 2 juli - Charles-Louis Hanon, Franse piano pedagoog en componist (gesjtorve 1900)
- 25 augustus - Allan Pinkerton, Amerikaanse detective (gesjtorve 1884)
- 13 september – Clara Schumann, Duutsje componiste en pianiste (gesjtorve 1896)
- 19 september - Léon Foucault, Franse oetvènjer van de gyroscoop (gesjtorve 1868)
- 15 oktober - Clément Juglar, Franse doctor en sjtatisticus (gesjtorve 1905)
- 22 november - George Eliot, (Mary Ann Evans), sjriefster (gesjtorve 1880)
- 23 december - Jan Jakob Lodewijk ten Kate, Nederlandse dichter en dominee (gesjtorve 1889)
- 30 december - Theodor Fontane, Duutsje romansjriever (gesjtorve 1898)
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]- 9 jannewarie – Princes Catherine Pavlovna van Ruslandj (29), keuningin van Württemberg
- 15 jannewarie - Johann Jakob Roemer (56), Zjwitserse arts, botanicus, en entomoloog
- 10 miert – Friedrich Heinrich Jacobi (76), Duutsje filosoof
- 24 mei - Jan Hendrik van Kinsbergen (84), Nederlandse zeëoffeceer
- 19 augustus - James Watt (83), Sjotse oetvènjer van de sjtoammachine
- 6 september - Jiří Družecký (74), Boheemse componist, kapelmeister, hoboïst en paukenist
- 12 september – Gebhard Leberecht von Blücher, Pruusje generaal (gesjtorve 1742)