Venlo-Centrum

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Venloos. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De alde stad van Venlo óp enne kiert van Blaeu oét 1652

Moderne euverzichskiert van Venlo-Centrum

Venlo-Centrum, ouk wèl in vólksmond: Aldstad (vergeliek 't Pruse waord: Altstadt) is 't centrum van de Naord-Limburgse stad Venlo. 't Is óp te deile in veer kwertere. De stad bestónd, wie de meiste staej in Nederland, tót aan de neugetiende ieëw inkel oet dit centrum, waobeej boetegebede neet weure mitgeraekend tót de stad zèlver. 't Is vanalds ein belangriek sociaal, keltureel en financieel centrum van Naord-Limburg. De binnestad steit bekind um de jaorlikse truukkaerende vastelaovend, mer 't is ouk oétgaonsgebeed en vind me heej vuul horecagelaegehede en winkele. De Maasboulevard is saer ein paar jaore de centrale winkelstraot van de stad.

Ligging

't Centrum van Venlo is 't centrale deil van de gemeinte Venlo, mer in de stad Venlo leejt 't aan de wesziej, umdet Blierik aan de euverziej van de Maos eigelik 'n apart dörp is. Aan de naord- oës en zuudziej wird 't centrum begrenst door de waeg Noord Buitensingel mit 't Wilhelminapark, Mercatorstraat, Krieëvelsewaeg mit 't Julianapark, Stationstunnel (of Koninginneplein), Remundse Plein en Endhaovese Waeg die euver de Maos nao Blierik vuuert. Beej 't stationstunnel leejt ouk drèk 't station Venlo-Centraal. De waeg die oëstelik en zudelik van 't centrum vuuert (Krieëvelse Waeg-Stationstunnel-Remundse Plein), is genummerd es N271. De echte, alde boetegrens van de aldstad laog get zudeliker (+-200m) aan de Zuidsingel en Molensingel, allewel heej de iezerwaeg en de N271 loupe en heej ouk nujer neugetiende ieëwse beboewing te vinde is.

Ónderverdeiling

't Centrum van Venlo woort nao 't verlere van de oersprunkelike vestingsstadumvang veur lange tiëd gezeen es ein wièk. Recènter woort truukgegraepe nao de alde indeiling va de binnestad, die besteit oét de ónderstaonde veer kwadrante. De belangriekste waeg lepe naord-zuud (van de Gelderse Paort of Helpaort via de Lómstraot en de Vleisstraot nao de Remundse Paort of Tegelse Paort) en van wes nao oës (van Maospaort of waterpaort nao de Keulse Paort of Laerpaort via de Groote Beick of Parade, Gasthuisstraat en Steenstraat). Óp de plèk wao de haofwaeg kruutste, leejt de Alde mert of inkel Mert of Cruys.

Klein Italië

Klein Italië is in taegewiezerszin de ierste wièk van de binnestad. 't Is van de veer kwadrante de zuudwestelike wièk aan de Maas. 't Dank ziene naam aan Iteljaanse migraante oét de Naord-Itteljaanse regio Lombardië die dit deil van de stad bewuuende. De Italiëmeule en de Italiëplets zeen dao nao nog vernuump. De meule mós tiëdes de oétbreiding van Venlo wieke, mer de Italiëplets besteit nog steets. De Lombarde weure veurnamelik bookhawwers en heelpe óp dae menier 't gemeintebestuur in daen tiëd. Klein Italië waas (en is nog steits) 't ikkenomisch hert van Venlo. In de laeter Middeliëwe óntstonde vanwaege de hanzehandel via de reveer de Maas miërder aafzètgebeder: waorónder de Alde Mert en de kleinere en ónbekindere Kwertelemert. Straotname es Wijngaardstraat, Kolenstraat, Houtstraat, Vleesstraat en Steenstraat, herinnert aan de handel van diverse waar in vruueger tiëde. Ouk wuuende heej tót d'n Twieëde Waereldaorlog 'n Joedse gemeinschap waoraan de Jodenstraat nog herinnert in 't buurt 't Hetje. Aan de Maijem leejt de Maasboulevard en nog steits vind me in Klein Italië de meiste winkele en horecazaeker. De Sloeëterbaek struimde vanoét 't Jaomerdaal heej door de stad en kaom deils in de oëstelike en zudelike vaest terech. De oersprunkelike loup van de baek, leejt in de hudige Sloterbeekstraat. De baek wird in de stad ouk Cedronsbaek óf Groeëte Baek genuuemp.

Kloësterkwerteer

't Kloësterkwerteer leejt drèk oëstelik van Klein Italië en dank zienen naom aan de drei negste kloësters (die ouk drei van de veer aldste kloësters van de stad zien):

• Kloëster Trans-Decron leejt aan de Nieuwstraat en waas in gestif en in gebroek van de bróders Alexiane en laeter ouk door de Annunciate (1582-1797), die verdraeve woorte oét hön vaorige kloëster Mariëndaal. In d'n Tachtigjäörigen Aorlog woort 't zwier beschaodigd. De zösters Dominicanesse vestigde zich rónd 1879, vanwaege de Kulturkampf in 't Pruus. In d'n Twieëde Waereldaorlog woort 't komplèt verweus. Trans-Cedron betaekent euveriges litterlik: Euver de baek.
• 't Kruutshierekloëster woort gestif in 1399 in ein kèrk door de Orde van de Kruutshiere en laog aan de Klaosstraot. De Kruutshiere woort in 1797 door de Fraanse tróppe verjaeg. Dao nao deente 't es hölpkèrk van de Sint-Martinusparochie, mer 't woort verweus in de gevechte van d'n Twieëde Waereldaorlog.
• De dèrde kloëster, Mariaweide, leejt aan de Kleine Beekstraat en woort gestif door de Augustinesse in 1416. 't Kloëster woort in d'n Twieëde Waereldaorlog deils verweus, mer de Dominicanesse kraoge 't toegewaeze en in de zestiger jaore woort 't komplèt vernuujd. De letste Dominicanesse verlete in 2005 't kloëster. 't Deent noe deils es Hospitium (instèlling veur palliatieve zórg). 't Beejbehuuerend kapel deent es keltuurpodium.

'n Deil van 't Kloësterkwerteer heit 't Museumkwerteer, det verwiës nao de prominente musea Museum van Bommel van Dam (museum veur modèrne köns) en 't Limburgs Museum. Same mit 't Julianapark begrens 't de aldstad van de res van Venlo.

Rosariumbuurt

De Rosariumbuurt is de dèrde naordoëstelike wièk van de aldstad. In dees wièk steit ouk ein van de belangriekste kèrke van Venlo, de Sint-Martinuskèrk of Groeëte Kèrk aan de Grote Kerkstraat. De hudige Sint-Martinuskèrk stamt oét 1610. Iërder kèrke woorte óp diezèlfde plèk al geboewd rónd 1410 en 760. Dao veur waas Tegele de plèk wao de Venlose kèrkgangers nao toe gónge. Umdat de kèrk óp 'n kleine hoeëgte is geboewd, woorte drèk dao naeve hoezer geboewd, t'r beschirming taege de Maos, die wèl 'ns kós euverluuepe. Venlo, en mitnaam de Rosariumbuurt haw 'n strategische ligging en um die rei leet de hertog van Gelre, wao Venlo tót 1795 mit de ópheffing van 't Hertogdóm Gelder toebehuuerde, 'n kestiël boewe. De hertog verblif riggelmietig in zien kestiël. Belangrieke speure dao van zien kuikebooke, wao in staot wat de hertog gegaete haw en wie viel dat allemaol koste. 't Kestiël woort laeter 'ne verdaedigingsbolwirk, vanwaege de ligging aan de stadsmoer. Laeter woort 't kestiël 'ne kloëster van de minderbróders (Franciscane) en verdaedigingswirk inein. Det blieëf zoë tót de óntmenteling van de stadsmoer in 1867. Nao de ómtmenteling daovan kaom 'n groeët gebeed vreej. De millitaire orde van de Huzare móchte zich dao vestige. Die blaeve dao tót 1913. Dao nao woort 't militair terrein die gebroek woort es exercitieterrein mit drinkplats 'n park: 't Rosariumpark. Op de alde stadswalle en rontelum 't park woort in de jaore 1915-1930 'n wuuenwièk geboewd, óntworpe door architèk W.F.C. Schaap. Schaap en ander architèkte die heej aan mitwirkte, lete zich inspirere door de boewstièl van de Amsterdamse Schoeël en de wièk kraog ouk 'n parkechtige indeling. Laeter aorlogsvernelinge en sluuep van inkel geboewe höbbe neet de alde stièl van de wièk doon verdwiene. Kinmerkend is nog ummer 't ruuezepark.

Q4

De Q4, tót aan de jaore '90 ouk bekind ónder de naom Schriksel, is de naordwestelike wièk van de veer kwadrante. 't Haet 'n óppervlekde van 12ha en leejt ingeklömt tösse Klein-Italië (aan zuudziej), Rosariumbuurt (oës), villapark Wilhelminapark (naord) en de Maos (wes). Vólges verschillende brónne haet de sage van de reus Valuas heej zien oersprung óp de Lichtenberg det 'ne heuvel waas en noe ouk ein straot. Aan de zudelike kant laog 'n synagoog. De wièk stónd ouk bekind um de perblematische illegale drugshandel en drugstoerisme vanoét 't Pruus vanaaf de jaore '70, det 't gevólg waas van 't geduuegbeleid. Dit veruuerzakde euverlas en verpaupering van de buurt. Aan 't ind van de jaore '80 tèlde de wièk 39 horecazaeke, wao in softdrugs woort gehandeld. De gemeinte perbeerde dit aan te pakke door die horecazaeke óp te heffe, allewèl de malafide drugshandelare gewuuen häör wirk vuuert kóste zette. Ouk optrede van de politie haw gein gewöns effect. De gemeinte haw in 2001 um die reie projèk Hektor ópgezat. Dat plan haw drei kèrndoele, namelik: 't óntnaeme van geld det verkraege woort oét drugshandel, 't aankuuepe en herbestömme van drugspande en 't oétbreide van legale coffeeshops en 't leefs ouk boete 't centrum. Tösse 2001 en 2005 woorte mier es 130 pande gesloeëte. Aan 't naoburige Nolensplein woort 'n politieburo gevestig mit de bedoeling dat de wièk veiliger wird. 't Oétindelige doel van 't aanpakke van drugseuverlas, waas ouk de umvörming van de wièk nao 'n 'keltuurwièk'. De herinrichting van de Maasboulevard in 't aangrenzend Klein-Italië mós 't gewönste gevólg höbbe det 't Venlose winkelcentrum 'ne boost kraog, waormit de Q4 ouk van kós profitere. Critici gaeve aan det 't um 'n prestigeprojèk van de gemeinte handelt en det de kórt beej gelaege Maasboulevard, dae vuuel luuj mót trekke, de eigelike rede waas van 't aanpakke van drugseuverlas. In 2011 woorte beej verboewinge beej de Paeperstraot, Kwietheuvel en 't Maasschriksel inkel Middelieëwse vóndste gedaon, waorónder 'n stök stadsmoer oét de veertiende ieëw en fundamente van handelshoezer. De rèstante waore te zeen veur publiek. Beej de St-Jacobskèrk (hook Helschriksel, Maasschriksel) woort 'n kèrkhof gevónde. Óp 'ne ander hook van 't perceel woorte fundamente van 'ne kruuthoes oét 1742 en twieë kleine aoves oét 't tiedpèrk 1200-1300 óntdek.

• 
  Klein-Italië
• 
  Kloësterkwerteer
• 
  Rosariumbuurt
• 
  Q4

Bezeenswaerdighede

Vuuel Laet-Middeliëwse geboewe zeen verlore gegange in d'n Twieëde Waereldaorlog, waorónder 't kloësterkómpleks in 't Kloësterkwerteer en de synagoog in Q4. Nao d'n aorlog zeen ouk nog einige geboewe gesluuep. Recènte verboewinge aan de Maasboulevard en Q4, lieëde tót de vónds van middelieëwse fundamente ónger nuuj hoezer, en mitnaam beej de Gasthoesstraot. Die letste straot haet ouk de naom de mieëtst middeliëwse straot van Nederland te zeen. Óp 23 augustus 2011 woort de Gasthoesstraot (en de ganse binnestad) nao boewshistorisch ónderzeuk verklierd tót gemeintelik monument, waodoor 't officiële beschirming geneet. In de Gasthoesstraot leejt ouk nog 't alde handelspand Stad Frankfort, die geboewd woort in 1344, waomit 't de aldste pand is van de Venloëse aldstad. Slèchs 'n jaor d'r veur kraog Venlo häöre stadsrechte.

• 
  't Stadhoes van Venlo oét Mergel en bakstein aan de Alde Mert
• 
  Stad Frankfort in de Gasthoesstraot
• 
  't Zestiende ieëwse pand Hoès Schreurs in 2007
• 
  't Reumerhoès oét 1490 óp de winkel van de Kwertelemert en de Wiengaardstraot
• 
  't Alde Goltziusmuseum
• 
  't Gotische Hoès Ottenheym aan de Vleisstraot
• 
  't Zeuvetiende ieëwse Ald Weishoès in Gelderse renaissancestièl
• 
  De Minderbroederskèrk, saer 1965 de Jóngerekèrk
• 
  De Groeëte kèrk óf Sint-Martinuskèrk

Winkelstraote

Inkel belangrieke winkel- en oétgangsstraote zeen naeve de Maosboulevard en de Gasthoesstraot:

• Alde Mert
• Gelderse Paort
• Klaosstraot
• Kwertelemert
• Lómstraot
• de Parade
• Steinstraot
• Vleisstraot
• Wiengaardstraot

• 
  De Steinstraot vanaaf de Alde Mert
• 
  Blik van de Vleisstraot nao de steilrand in 't zuudoëste
• 
  De Gasthoesstraot vanaaf de Alde Mert nao 't oëste
• 
  't Oétgaonscentrum van de Parade
• 
  Venlo is 'n geleefde einkuuepstad, en mitnaam veur luuj oét 't Pruus
• 
  Aan 't Monseigneur Nolensplein zeen mierder Pruse winkele gevèstigd

Vereinigingslaeve

Äöpening van 't Carnaval in Venlo (2005).

Eder jaor wird óp de Alde Mert de Boetegewoeëne Boetezitting gehalde, det 't startsein is van carnaval. Dees evenement trèk luuj oét gans Nederlands Limburg en 't aangrenzende Pruus. Heej vind ouk 'n oétgebreid repertoire plaats mit vastelaovendsleedsjes. Vief lede van jeder Venloëse vastelaovendsvereiniging zitte in de jury en riek de pries oét veur 't beste leed. Vuuel leedsjes zeen óp naam van 't duo Frans Boermans en Thuur Luxembourg, ein van de bekindste ledere is dan: Och, waas ik maar beej mooder thoesgebleve oét 1956. 'n Anger bekind fenomeen zeen de joekskapelle, eine meziekkapel det besteit oét slaagwirkers en blaozers, waovan 't zikker 30 gief binne de stadsgrenze van Venlo. De aldste vastelaovesvereiniging is Jocus, mer ouk De Wannevleegers is ein van de vruueger ópgerichte vereiniginge en laeter kaome de Groët Venloosch Vastelaoves Gezelschap De 3kes en V.G. De Vaegers dao beej. 'n Anger typisch gebroek is det me geine prins oétruuep, mer eine nar.

Evenemente

Anger bekinde evenemente in de binnestad zeen:

• Zomerparkfeest - multikeltureel meziekfestival
• Nach van 't Limburgse Leed, dialekfestival
• Nolensparkfeesten
• Nachtwacht, kunsfestival
• Lekker Venlo, culinair festival
• Mont Martre Festival, kunsmert
• Viva Classic Live, ein klassiek meziekfestival

'n Jaorliks truukkaerend sportevenement is de Venloop mit es startpunt 't Nolensplein en 't indpunt beej de Keulse Paort. De kórte route is 25 kilometer lang en luuep tót Velde en dan zuudwaerts truuk, en de langer route van 40 kilometer geit via de naordelike dörper Árse en Lóm, en kaert dan truuk nao de aldstad.

Bioscope

In de jaore 1933-1934 wuuedde in Venlo de zoeëgeneumde Venloëse Bioscopeaorlog. Dit waas ein vete tösse 't gemeintelike bestuur en de Nederlandse Bioscoopbond. Ouk religie speulde enne ról in 't daen tieds stark kattelike Venlo. De gemeinte kós zich neet vinde in de raegels van de Bioscoopbond. In 1933 haw de stad vief bioscoper. Daen tiëd waas 't veur luuj ónder de achttien jaore verboeëde um nao de bioscoop te gaon. Um dit te kinne handhave, woort de nakeuringswet in 't laeve gerópe. Verschillende bioscope haote zich neet aan de gemeintelike raegels en um die reie woorte alle bioscoper veur 'n hauf jaor gesläöte. De sleting van de bioscoper (daen tiëds zier belangrieke inkómstebronne), zörgde veur ikkenomische perbleme. De veurzitter van gemeinteraod Turian kaom mit de bioscoper tót ein compromis: 't verbod veur luuj ónder de achttien woort gehandhaafd, mer de naolaeving dao van woort boete wirking gestèld. Wèl woort vanoét kattelike organisasies óp veurwaarde verwach det de films geschik woorte gemaak veur de juueg. Beej wettelik besleet woort daorum in 1939 de A- en de B-films verzónne (veur ónder de achttien en baove die laeftied), die definitief 'n ind makde aan 't alde besleet.

Trivia

• De Alde Mert wird in de vólksmond ouk wèl Zoepkoel genuuemp, vanwaege de verdeepte ligging en umdet 't hert van 't oétgaonscentrum van Venlo is.

Externe links

• alde vesting van Venlo
• Venlo in Site, Kiëke in de straote, klik op de foto's um de volgende te zeeën.
• Samevatting van 't keltuurhistorisch ónderzeuk in de binnestad van Venlo

Referentie

De pazjena https://nl.wikipedia.org/wiki/Venlo_(stad) op de Nederlandse Wikipedia