Wèl kat
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De wèl kat (Felis silvestris (Schreber 1777)) is 'n klein kat die in groete deile vaan Europa, Azië en Afrika veurkump. 't Is 'nen opportunistische carnivoor, dee veural op klein knaagdiere wie muis, weulmuis en ratte jaag. Ouch klein veugel, neet in de lèste plaots waterveugel, weure gere gegete. Soms ete ze ouch knijns of zelf nog groeter bieste wie hertekaver. Diverse oondersoorte höbbe diverse jachgeweuntres, aofgestump op 't soort biotoop boe ze in leve. De bieste leve solitair en zeuke ziech allein in de paortied op. Ze verdeidege e territorium, boe-in ze allein katte vaan 't aander geslach touwlaote. Hun territorium markere ze mèt reukveendele en visueel spore. D'n draagtied doort in 't gemein zoe tösse de 60 en 68 daog; de kat werp ein tot zeve jonge.
Oondersoorte
[bewirk | brón bewèrke]De wèl kat kint diverse oondersoorte, meh wieväöl is oonderwerp vaan discussie. De volgende weure vrij algemein erkind:
- Europese wèl kat (F. s. silvestris)
- Aziatische wèl kat (F. s. ornata)
- Noord-Afrikaanse wèl kat (F. s. libyca)
- Zuid-Afrikaanse wèl kat (F. s. cafra)
- Chinese bergkat (F. s. bieti)
'n Zèsde oondersoort is de hoeskat (F. s. domestica), die wel es apaarte soort weurt besjreve meh die aofstamp vaan de Noord-Afrikaanse wèl kat. Ouch de Chinese bergkat is wel ins es apaarte soort umsjreve.
In Nederlands Limbörg
[bewirk | brón bewèrke]De Europese wèl kat kaom oersprunkelek in 't groetste deil vaan Europa veur (eigelek allein neet in Scandinavië), meh is dao door 't oprökke vaan de mins, dee 't bos kapde en zien eige hoeskatte mètnaom, sterk trökgedroonge. Me vint 't bies veural nog in bosriek gebied: groete deile vaan Duitsland en Fraankriek, de Pyreneeë en Sjotland.
Toch is 't bies bezeg aon 'nen opmarsj nao de Benelux. In 't Nederlands-Limbörgs Heuvelland heet 't ziech sinds 2000 mèt regelmaot vertuind. Begin 2018 wiste oonderzeukers zelfs te melde tot 't bies ziech definitief in 't Vielenderbösj had gevesteg, en tot dao ouch jonge waore geworpe. Veur zoewied bekind plante ze ziech neet voort mèt (al daan neet verwèlderde) hoeskatte.[1]