Welte

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Welte (Nederlands: Welten) is e kirkdörp in de gemingde Heële i Zuud-Limburg. D'r naam, in arsjiefsjtökker vuurkómmend is Waltine (1061), Weltene (1155), Velthem, Weltem en Weltheim kumt va -heim (nederzètting) i walt óf busj.

Historie

Welte woeëd as dörp vermild in 'n oerkónde i 1061 oeë-in sjproake is van 'n kapel. Die zal i 1921 oetgreuje tót de Martinusparochiekèrk. De kern va Welte woeëd gevörmt durch twieë adellige hoezer: Hoes De Doom en Hoes Sjtriethage. Doa bevinge zich nag get aw boerderieë.

De Geleënbaak, die i Benzerao óntsjpringt, sjtruimt durch Welte hin. I 1889 is Welte nag e klein dörpke mit 322 inwuënesj in 68 wuëninge. I 1962 woeëd doa 'n groeët veëdel teënge Welte aageboewd en langzamerhand vergreujt 't dörpke mit Heële. I 1989 tèlt Welte 4098 inwuënesj i 1722 wuëninge.

't Dörp

Bekank zint 't Welterhuuske en de Weltermuële. Dees watermuële óp g'n Welterbaak, 'n ziejbaak van de Geleënbaak, woar al i 1443 genumt. Ze is geleëge aa d'r Welterwiejer in 't Welterpark en ze behuurde oersjprónkelig, tót g'n hoes va Sjtriethage. 't Mergele geboew, gedèkt mit 'n mansardekap en 'ne toere, woar i 1982 gerestaureerd.

De kirk is gewieëd aa d'r hillige Martinus. Zieë woeëd al genumt i 1049. D'r Miedelieëwse toere mit sjpits is verboewd i 1897. De loewklok dateert va 1519. Seër 1859 is de kirk 'n beëvaartssoord va d'r hillige Marcoen, deë aageroape woeëd teënge scrofulose, gezjwalle, zjweëre en verlamminge aa g'ne erm, bein en veut. D'r fieësdaag vilt óp 1 mei mit aansjleëtend 'n octaaf.

D'r Welterhof is 'n psychiatrische kliniek, gesjticht i 1974.