Wèt van Archimedes
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Wèt van Archimedes hèltj in det de ómhoeaggäöndje kraf waat e lichaam (veurwerp) in 'ne vleujstóf óngervindj gelieksteit aan 't gewich vanne verplaatsdje vleujstóf. Dees ómhoeaggäöndje kraf neump me den owwel de archimedeskraf. De wèt guldj ouch veur veurwerpe die zich in gaas bevinje.
't Gewich vanne verplaatsdje vleujstóf of gaas is geliek ane archimdeskraf. Es de vleujstóf of 't gaas homogeen is, is det gewich geliek aan:
- de massadichheid ρ vanne vleujstóf of gaas worin 't veurwerp zich bevindj, kieër
- de valversnelling g, kieër
- 't voluum V vanne wieväölheid aan verplaatsdje vleujstóf of gaas.
In formuulvorm is de archimedeskraf FS:
De archimedeskraf wuuertj oetgedrök in newton.
Toepassing[bewirk | brón bewèrke]
De archimedeskraf wuuertj toegepas door vèssen en duukbuuet veur ómhoeag of ómlieëg te gaon: wen 't voluum van e veurwerp grótter wuuert, wuuert ouch de archimedeskraf grótter. Wen die groeat zat is, kump 't veurwerp ómhoeag. Bieje vèssen is de zwumblaos hieveur van belank; bie duukboeat e tenkestèlsel.
Oearsprónk[bewirk | brón bewèrke]
De naam Wèt van Archimedes kump aaf van 'n aad verhaol worin de keuning van Syracuse twieveldje of zien nuuj kroean van puur góld waas. Daoveur vroog t'r Archimedes de opdrach det te óngerzeuke. Wie Archimedes e baad toetane randj leet volloupe zoog t'r det 't euverleep wie d'r zich d'rin góng ligke. Zoea koom d'r d'rachter det t'r 't perblieëm kós leuze door 't water op te vangen en zoea e saortelik gewich kós oetraekeninge. Hierop reep t'r eureka! en rendje d'r sónger kleier aan de straot op.
Feitelik vónj d'r hie neet de Wèt van Archimedes, mer 'n meneer veur 't voluum van e veurwerp te maete.