Wèndjei
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Ein wèndjei (Nederlandjs: windei), in deile van Limburg ouch waal ein Lezesei geneump is ein ei zónger zien kalksjaalómhölsel, oftewaal mèt allein de vruchzak; zoa 'n ei is hiejdoor neet laevesvatbaar. Anger benaminge zint ouch waal sjeet en hane-ei.
Etymologie[bewirk | brón bewèrke]
De term wirt óntleënd aan 't Latiense ova subventanea. ’t Waas de Remeinse landjboewsjriever Varro dae hiej ’t eësj euver sjreef. Ova beteikent ei, ventus beteikent wèndj: me meinde doe al dat wèndjeijer door de wèndj of angersj gezag door de aojem van de gode woorte bevruch.
Oarzaak[bewirk | brón bewèrke]
De oarzaak dat 'ne vogel ein wèndjei lègk is ein tekort aan calcium. 't Is meugelik dat dit aan de vogel zelf ligk, mer ’t ouch dat d'r te weinig calcium in 't voor zit. 't Lichaam van de vogel haet dan te weinig kalk óm de sjaal van 't ei te kènne vorme.
Behanjeling[bewirk | brón bewèrke]
Óm wèndjeijer te veurkómme, is 't noadzakelik óm de vogel extra calcium toe te dene. Dit kent biejveurbeeld door gemale sjelpe door 't voor te menge of door karnemèlk door 't water te menge. Ouch kent me fiengesjlage aw eijersjale door 't voor menge.
Door de veugel extra vitamine D te gaeve kènt me de opname van kalk door 't vogellief sjtimulere.
In heël zeldjzaam gevalle kènne wèndjeijer aangaeve dat de vogel ein óntsjtaeking van de eileijersj haet of dat hae paratyfus haet.
Gezèkde[bewirk | brón bewèrke]
- De term wèndjei wirt gebruuk in 't gezèkde "dat zal emes gein wèndjeijer lègke", ’t gein beteikent dat dae emes verwach veurdeil te behaole oet ein bepaolde situatie.
- E weendeej neumt me ooch 'ne miensj dae zich eges överröpt of 'n zaak die nog neet gaans geriepd, nog mer haofvaeërdèg is.