Vitoria-Gasteiz
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Breuker. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Vitoria-Gasteiz is de hoofsjtad van de Sjpaanse autonoom regio Baskeland en van de provins Álava. I 2006 houw de sjtad juus mieë es 227.000 i-woeënesj en is daomit qua bevolking de op ae nao groeëtste sjtad va Baskeland (nao Bilbao).
D'r naam "Vitoria-Gasteiz" is aegelik 'n samevoging van de historische Sjpaanse naam van de sjtad, Vitoria, en de historische Baskische naam, Gasteiz. Vuurdat Vitoria gesjticht woert besjtóng d'r naam Gasteiz al vuur 'n klaen neerzitting die later in de sjtad is opgegange.
Geografie
[bewirk | brón bewèrke]Vitoria-Gasteiz bevingt zich in 't noorde va Sjpanje, óngevaer 70 kilomaeter landinwaarts gezieë vanaaf de noordkus. De sjtad likt vrie zujelik in de regio Baskeland en juus baoëve 'n groeëte enclave van de regio Kastilië en León ('t historisch graafsjap Treviño).
De sjtad likt op 'n hoeëgvlaakde, op óngevaer 525 maeter baoëve d'r zieësjpegel. Rónd de sjtad ligge berg va bekans 1000 maeter.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]Vitoria woert doer Sancho VI de Wieze, Kuëning va Navarra, gesjticht in 't jaor 1181 es 'ne militaire verdaedigingspos taeëge Kastilië ónger g'ne naam "Nueva Victoria" (Sjpaans vuur "nuuj uëverwinning"). Dit gebuurde bie 'n klaen Baskische neerzitting genaamd "Gasteiz". Dizze ouwe neerzitting is huuj 't sjtadshart van 't hujige Vitoria-Gasteiz.
In de loop van de historie kaom de sjtad aa Kastilië en greujde 't oet tot 'n groeëte plaatsj. In 't jaor 1431 kreeg Vitoria sjtadsrechte va Johan II va Kastilië.
Op 21 juni 1813 versjloog d'r hertog va Wellington hie e Frans leger woeëdoer de Franse bezitting va Sjpanje sjloes waor. Dizze sjlaag sjtaet bekind es d'r Sjlaag bie Vitoria. In 't centrum van de sjtad sjtaet e monument dat zich hie-aa herinnert; 't Vriehaedsmonument (Monumento a la Independencia).
Vitoria-Gasteiz is saer 1980 de hoofsjtad van de Sjpaanse autonoom regio Baskeland.
