Vergilius

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Kop vaan Vergilius bij zie graafmonumint in Napels.

Publius Vergilius Maro (15 oktober 70 v.Chr. - 21 september 19 v.Chr.) waor 'ne Romeinsen diechter. Al bij leve woort heer hoeg aongesloge um zien monumintaol diechwerke. Zien groetste bekindheid daank 'r evels aon zien epos de Aeneis, woersjijnelek 't bekindste en belaankriekste werk in de ganse Latijnse literatuur.

Leve

'n Biografie vaan Vergilius sjijnt te zien opgestèld door d'n diechter Varius. Dit werk is verlore gegaange, meh in de werke vaan d'n historicus Suetonius zoewie Servius en Donatus (twie commentatore op Vergilius) weurt 't geciteerd daan wel drop touwgespäöld.

Vergilius zouw zien gebore in 't dörpke Andes (later Pietole, noe Vergilio) in 't huieg Lombardije. Ziene pa hoort bij de gens Vergilia, zien moojer bij de gens Magia. Macrobius beweerde (pas roond 400 nao Christus) tot ziene pa vaan gewoen aofkoms waor; me dink in 't gemein evels tot heer oet 'n rieke femilie vaan groetgroondbezitters kaom. Zoedoende woort häöm 'n carrièr in de politiek touwbedach. Naotot heer korten tied retorica studeerde, góng heer euver op filosofie. Heer góng toen ouch diechte; dat zouw 'r zien goon doen wie 'r aon de Epicurische Sjaol in Napels studeerde. Later spraok 'r zien bewoondering oet veur de diechters Pollio en Helvius Cinna; me heet daorum gesugereerd tot 'r in de krink roond Catullus verkierde. Diverse gediechte die me vaanajds aon de jäögdege Vergilius touwsjrijf, zien verzaomeld in de Appendix Vergiliana; allewijl twiefelt me hendeg aon de echheid vaan die touwsjrieving.

In 42 v.Chr. begós Vergilius aon zien ierste groet werk, de Bucolica (ouch wel Ecloga geneump). Dit werk späölt op 't platteland; in de umgeving boe Vergilius waor groet gewore. Me zeet tot Octavianus (de lateren Augustus) e landgood vaan Vergilius in beslaag had genome veur 't aon militaire te vergeve, en tot d'n diechter-hiereboer mèt dit werk de veldhier zoewied wouw kriege 't trök te geve. In 39 of 38 woort 't werk oetgegeve.

Nao de publicatie vaan de Bucolica kaom Vergilius in de krink vaan Maecenas, de groete sponsor vaan de Romeinse diechkuns. Noe begós heer aon d'n opvolger, Georgica. Dit werk slut aon bij de Bucolica in de zin tot 't op 't platteland späölt, meh boe de Bucolica veural euver 't individueel leve vaan de boere geit, drejt de Georgica mie um de praktische kant vaan 't boereleve - 't grens soms aon e lierbook. Volgens sjrievers oet de ajdheid sjreef Vergilius op verzeuk vaan Augustus 'n passaasj vaan dee ziene vijand Gallus droet. Vergilius zouw ziech jaorelaank (zoeget 37-29) mèt 't sjrieve en verfijne vaan dit werk höbbe bezeggehawwe.

Heinao begós Vergilius aon zien epos, de Aeneis. Dit werk is gans anders es de veurgaonde. 't Besjrijf de avventure vaan Aeneas, 'nen tot daan touw obscuren held oet d'n Trojaonsen Oorlog, dee 't gevalle Troje oontvlöch en via Carthago nao Italië kump. Dao stiech 'r 't riek Alba Longa; zien naozaote Romulus en Remus zalle oetindelek Roeme stiechte. Neve politieke propaganda - 't werk deit Augustus vaan de godin Venus aofstamme - markeert dit werk veur väöl lui oet de ajdheid en later ouch 't memint tot de Latijnse lèttere ech volwasse weure en 't niveau vaan de Griekse literatuur bereike.

In 19 v.Chr. góng Vergilius nao Achaea (in Griekeland) um dao wijer aon 't manuscrip te wèrke. In Athene spraok heer nog mèt Augustus euver 't werk, meh in Megara woort 'r kraank. Op de boet trök nao Italië woort zien krenkde erger; in de have vaan Brundisium góng heer doed.

Op zie sterfbèd had Vergilius gezag tot 't manuscrip mós weure verbrend, umtot 't nog neet nao ziene zin waor en 'r 't zoe neet wouw naolaote. ('n Hemfelke rouw aofgewèrkde veerze make dat verhaol wel geluifweerdeg.) Zien vrun weigerde dat, en ouch Augustus verordonneerde tot 't gewoen mós weure oetgegeve. Vergilius kraog e graafmonumint in Napels.

Werk

Vergilius tösse de Muze Clio en Melpomene. Daardeniews mozaïek.

Wie gezag gief 't 'n collectie, d'n Appendix Vergiliana, mèt gediechte die vaanajds aon Vergilius weure touwgesjreve. De collectie woort pas in de Late Ajdheid samegestèld; de mieste werke drin zien mèt groete woersjijnelekheid neet vaan Vergilius. In 't gemein sjrijf me ze touw aon oonbekinde diechters oet d'n iersten iew nao Christus. Allein Culex ('de mögk') en deile vaan de Catalepton zouwe vaan häöm kinne zien. De werke zien allemaol lyrisch vaan aard en stoon, wie dat genre 't touwleet, in versjèllende metra.

Veur de Bucolica leet Vergilius ziech inspirere door de Grieksen diechter Theocritus. 't Steit al gans in dactylischen hexameter, 't gebrukelek metrum veur epische poëzie (oonder epiek verstoont me in de ajdheid väöl mie es allein heldediechte). 't Werk umvat 10 beuk. In de Georgica, die mer 4 beuk umvat en ouch al in hexameter steit, vint me d'n invlood vaan Hesiodus.

D'n Aeneis besteit oet twelf beuk en is oondobbelzinneg gebaseerd op 't werk vaan Homerus. Allewel tot 't epos e stök korter is, zuut me 't es de pendant vaan zoewel de Ilias es de Odyssee. 't Ierste deil, boe-in Aeneas euver zie zwörf en euver 'nen umweeg kump boe 'r moot zien, weurt neve de Odyssee gelag, dewijl 't deil wat in Italië späölt gebaseerd liekent op de Ilias. In vergelieking mèt Homerus geit Vergilius minder in op avventure en mie op de psychologie. Wijeren invlood op 't werk kump vaan Ennius en Apollonius vaan Rhodos.

Receptie

Veural d'n Aeneis heet tot in euzen tied veur bewoondering gezörg en sjrievers beïnvleujd. De belaankrieksten invlood is woersjijnelek op Dante, dee in zien Divina Commedia Vergilius veur gids in 't bovenatuurleke deit speule.