Veerde iew
De veerde iew vaan de christeleke jaortèlling leep vaan 301 tot en mèt 400. Me associeert die iew, entans in Europa, mèt de late aajdheid. Oonder Constantijn de Groete góng 't Romeins Riek nog eine kier 'ne bleujtied in. 't Waor ouch de iew vaan 't christendom, wat de staotsreligie vaan 't Riek woort. In de loup vaan de iew kraoge de Romeine ummer mie te lije vaan de Groete Volksverhuizinge, die volker oet 't noorde en ooste detouw dreef 't Romeins Riek binne te valle. In Perzië regeerde de Sassanide. Indië waor oonder diverse rieke verdeild, meh 't Guptariek waor hendeg in opkoms. China begós de iew vereineg oonder 't veendel vaan de Jindynastie, meh al gaw veel 't land oeterein. In Midde-Amerika bleujde de Mayacultuur op.
Groete gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 304: De Jindynastie begint zie controle euver China te verlere. In de vallei vaan de Geel Revier griepe lokaol dynastieë wie de Vreug Zhaodynastie en de Cheng Han de mach. Begin vaan de Zèstienrieketied.
- 305: Diocletianus treujt aof um zien zwake gezoondheid.
- 306: Constantijn de Groete kump aon de mach in Gallië, Brittannië en Hispanië.
- 312: Constantijn versleit Maxentius in de slaag bij de Milvische Brögk en heet noe gans 't weste vaan 't Riek in han.
- 317: Keizer Jin Yuandi verplaots zien residentie nao Jiankiang; begin oosteleke Jin.
- 324: Constantijn versleit ouch Licinius in de slaag bij Chrysopolis en weurt noe keizer vaan gans 't Romeins Riek.
- 370: De Alaone en Gote slete ziech aon bij de Hunne, die de koumenden iew 't Romeins groondgebeed bij herhaoling binnevalle.
- 376: De Vreuge Qin vereineg gans Noord-China. 't Zuie blijf in han vaan de Jin.
- 375: 't Koesjanariek in 't noordweste vaan 't Indiaas subcontinent vèlt oonder Perzische en Indische invalle.
- 378: Teotihuacan löp de Maya-stadsstaote oonder de voot en installeert bevrunde heersers. Tikal weurt de belaankriekste stad in deze vazalstaot.
- 383: In de naodaog vaan keuning Fu Jian begint 't Qin-riek weer oeterein te valle.
- 384: Armenië weurt in de Vrei vaan Acilisene verdeild in e deil oonder Romeinse en e deil oonder Perzische suzereiniteit.
- 395: Theodosius de Groete geit doed. Nao zienen doed weurt 't Riek definitief in twie deile verdeild.
Religie
[bewirk | brón bewèrke]- 301: Armenië nump es ierste land wereldwied 't christendom es staotsreligie aon.
- 303: Oonder Diocletianus perbeert de Romeinse staot veur de lèste kier 't christendom te oonderdrökke.
- 313: Constantijn de Groete legaliseert 't christendom in 't Edik vaan Milaon.
- 325: Op 't Ierste Concilie vaan Nicaea, 't ierste concilie wat de kèrk bijeinreup, weurt 't arianisme verketterd, de Geluifsbelijenis geformuleerd en d'n datum vaan Paose vasgestèld.
- 361: Julianus Apostata veurt, mèt de bedoeling de aw Romeinse relizjie te rèdde, diverse maotregele in die heidene mie rechte geve es christene.
- 380: In 't Edik vaan Thessalonica weurt 't orthodox christendom officieel de Romeinse staotsgodsdeens. De keizer gief 't amb vaan pontifex maximus op en veroerdeilt de struiminge die de kèrk iejer al tot ketterije heet verklaord.
- 381: Ierste Concilie vaan Constantinopel. Op d'n agenda stoon weer dezelfde dinger wie in 325, boe de kèrk in de praktijk neet is oetgekoume.
- 391-2: Theodosius de Groete veerdeg wètte oet die praktisch neerkoume op e verbod op 't heidedom.
Kuns
[bewirk | brón bewèrke]- ca. 360: De Aw Pieterskèrk in Roeme kump veerdeg. Ze steit tot de zèstiende iew op dezelfde plaots boe noe de nui Pieterskèrk steit.
Wetensjap
[bewirk | brón bewèrke]- 348: Wulfila weurt verbanne nao Moesia; terminus post quem veur de Gotische Biebel en de skeireins, de ierste gesjreve Germaonse documinte vaan insege lengte.
Persoenelekhede
[bewirk | brón bewèrke]Voorste
[bewirk | brón bewèrke]Gelierde
[bewirk | brón bewèrke]Jaore
[bewirk | brón bewèrke]| Jaore 300 | 301 | 302 | 303 | 304 | 305 | 306 | 307 | 308 | 309 | 310 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaore 310 | 311 | 312 | 313 | 314 | 315 | 316 | 317 | 318 | 319 | 320 |
| Jaore 320 | 321 | 322 | 323 | 324 | 325 | 326 | 327 | 328 | 329 | 330 |
| Jaore 330 | 331 | 332 | 333 | 334 | 335 | 336 | 337 | 338 | 339 | 340 |
| Jaore 340 | 341 | 342 | 343 | 344 | 345 | 346 | 347 | 348 | 349 | 350 |
| Jaore 350 | 351 | 352 | 353 | 354 | 355 | 356 | 357 | 358 | 359 | 360 |
| Jaore 360 | 361 | 362 | 363 | 364 | 365 | 366 | 367 | 368 | 369 | 370 |
| Jaore 370 | 371 | 372 | 373 | 374 | 375 | 376 | 377 | 378 | 379 | 380 |
| Jaore 380 | 381 | 382 | 383 | 384 | 385 | 386 | 387 | 388 | 389 | 390 |
| Jaore 390 | 391 | 392 | 393 | 394 | 395 | 396 | 397 | 398 | 399 | 400 |