Striekkwartèt

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

E striekkwartèt is e kamermeziekensemble wat besteit oet twie viole, 'n altviool (viola) en 'ne cello. D'n ierste violis weurt soms primarius geneump. Ouch is striekkwartèt de naom veur 'n compositie (miestal 'n mierdeilege mèt 'n sonnaatechtege opzat) veur zoe'n ensemble.

Oersprunk, klassiek en romantiek

't Striekkwartèt oontstoont midde achtienden iew (in 't rococo ofwel vreug-klassiek) oet barokke vörm wie de triosonnaat meh ouch 't concerto grosso en de (toen ouch vrij nui) sinfonia; 't laankzaam verdwijne vaan de basso continuo maakde zien oontstoon meugelek. Aonvenkelek waor 't e relatief oonbelaankriek divertimento-echteg genre (wat dus veural, in de geis vaan de rococo, es amusemintsmeziek deende), al höbbe gewaardeerde componiste oet deen tied, wie Franz Xaver Richter en Matthias Georg Monn, wel striekkwartètte gesjreve. Pas ech belaankriek woort 't wie Joseph Haydn 't genre oppakde. In zien han woort 't striekkwartèt de mies pretentieuze vörm vaan kamermeziek. Veural zien Striekkwartètte Op. 33 (1781) zörgde veur 'n raasj in de meziekwereld, die väöl aandere, veural Weense componiste inspireerde: Ignaz Pleyel, Karl Ditters von Dittersdorf en zeker ouch Wolfgang Amadeus Mozart. Vaanaof 1800 nump Ludwig van Beethoven zie stekske euver: ouch heer zal tientalle striekkwartètte sjrieve die tot ziene mies bezundere en progressieve meziek hure. In de romantiek sjrieve oonder mie Franz Schubert, Robert Schumann en Felix Mendelssohn-Bartholdy striekkwartètte, wie ouch Antonín Dvořák.

Modern

Ouch modern componiste vaan zier oetereinloupende struiminge gebruke 't gere: hoeg gesjat weure de werke vaan de impressioniste (Claude Débussy, Maurice Ravel), de Twiede Weense Sjaol (ouch wel expressioniste: Arnold Schönberg, Alban Berg en Anton Webern), de neoclassici (Igor Stravinski, Paul Hindemith, Sergej Prokovjev), etnisch geïnspireerde componiste (Béla Bartók), gemaoteg modern componiste (Benjamin Britten, Dmitri Sjostakovitsj) en experimenteel componiste (Charles Ives).

Zelfs bij de avant-garde vaan nao d'n Twiede Wereldoorlog kump dit traditioneel genre trök: beveurbeeld bij Elliott Carter, John Cage, Morton Feldman, Karlheinz Stockhausen, Luigi Nono, Helmut Lachenmann en de neomodernistische Brian Ferneyhough.

Ouch componiste vaan de minimal music (Steve Reich, Philip Glass), de neoromantiek (Krzystof Penderecki, Einojuhani Rautavaara) en 't postmodernisme (Wolfgang Rihm) höbbe 't genre gebruuk. In de popmeziek is 't bekind gewore door Paul McCartney (deen 't al touwpasde in Yesterday) en Björk. 't Kronos Quartet heet ziech in versjèllende crossovergenres laote hure.