Ruumdevaart
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Ruumdevaart is 't transport vaan lui of ander intelligente wezes daan wel mesjiene door dees wezes gemaak boete 't bereik vaan de eige planeet, door de ruumde. De mins kint sinds midde twintegste iew op beperkde sjaol ruumdevaart.
Oonbemande ruumdevaart
[bewirk | brón bewèrke]Nao inkel poginge lanceerde de USSR in 1957 de Spoetnik 1, dee succesriek in 'n baon um de Eerd gebrach woort. Dit waor 'n experimint. Later Russische missies sjikde o.m. de ierste foto's vaan de achterkant vaan de maon nao de Eerd (Loena-projek) en verzamelde kosbaar informatie vaan Venus (Venera-projek). De Russische Marsmissies lökde gein vaan al.
De Vereinegde Staote begóste veurziechteg mèt 't Explorer-projek, wat veural binne de Eerdse atmosfeer bleef. Later brachte ze evels väöl wetensjappelek relevante projekte op gaank, wie 't Mariner-projek (nao Mercurius, Venus en Mars), 't Viking-projek (wat landde op Mars) en 't Voyager-projek (langs de boeteplanete vaan 't Zonnestèlsel).
Roontelum de Eerd brachte bei len väöl satelliete in umloup; in recenter jaore heet ouch Europa aon de oonbemande ruumdevaart mètgedoon.
Bemande ruumdevaart
[bewirk | brón bewèrke]Veer jaor nao de Spoetnik-missie lanceerde de Russe Joeri Gagarin es ierste mins in de ruumde, wat succesriek verleep. Amerika had mier meujte e ruumdevaartprogram op gaank te kriege, mer oeteindelek lökden 't in mer e paar jaor, mèt 't Apollo-projek iers lui in e baon um de maon te kriege en later, vaanaof Apollo 11, 1969, lui op de maon te laote loupe. Neil Armstrong woort d'n ierste mins op de maon.
Daonao zien planne aon bei kante veur missies nao Mars gestrand in geldgebrek en ander prioriteite. Me concentreerde ziech mier op wetensjappelek werk roontelum de Eerd. Totnogtouw woorte drei ruumdestaties veur dat doel in de ruumde gebouwd: Skylab, Mir en ISS. 't Lèste is 'n internationaal initiatief en is op 't momint volop operationeel.
De Belzje Dirk Frimout en Frank De Winne en de Nederlanders Lodewijk van den Berg, Wubbo Ockels en André Kuipers höbbe eder ein ruumdevlöch gemaak.