Rodos (sjtad)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Zich op g'n Middelieëwse sjtad

Rodos (óch waal Rhodos; Greeksj: Ρόδος (Ródos); Italiaans: Rodi) is de hoofplaatsj van 't Greeksje eilank en gemingde Rodos. De havesjtad hat 'n ummoeërd centrum en ligk op 't oetesjte noardoeëste va dat eilank en hat ungeveër 50.000 lüj. De sjtrategisch geleëge sjtad woeëd i d'r vieëfden ieëw vuur Christus gesjtich en loog op versjillige handelsweëg tusje Europa, Afrika en 't Midde-Oeëste. Heidurch hat zie ivluëj ungergange va de ouw Greke, Byzantiene, Maltezer Orde, Turke en Italiane. Al dees kultoere hant dön sjpöar in 't sjtroatbild hingergelate. Zoeë guëf 't mieërder Byzantiense kirke en Turkse moskeeë en zint wichtige öapebare geboewer durch de Italiane geboewd, wie 't gouverneurspalies en 't theater. De Middelieëwse binnesjtad sjteet igesjrieëve bei de weltirfgoodlieës va de UNESCO. Neëve de ummoeëring lup 'n sjpatsierroute. Rodos sjteet al lang bekank as toeristisch oord, meh seër 't valle va de militaire junta, kam 't massatoerisme good op gang. I de jöare '80 en '90 woar 't ee va de dröks bezóchte besjtumminge i Grekelank.

Gesjichde

De gesjichde va Rodos begint in 408 vuur Christus, toen de sjtad gesjtich woeëd durch de sjteëj Lindos, Jalissos en Kamiros. De samewirking en de boew van 'n versjterkte sjtad op e sjtrategisch punt mós de drei sjtadsjtate in economisch en militair opzich sjterker make. De paar hóngerd jöare d'r noa vólgde 'n bleujperiode vuur de sjtad. D'r zieëhandel bleujde. I dizzen tieëd woeëd óch d'r Kolossus va Rodos geboewd, ee va de zieëve klassieke weltwóngere, deë aa g'n igang va de have sjtóng. 't Beeld dat in 282 v. Chr. veëdig woar, woeëd evvel in 226 v. Chr. verwoes durch 'nen heftigen eëdsjók deë óch anger deler va g'n sjtad verweusjte.

In 164 v. Chr. kam de sjtad unger Romeinse hieërsjappie en tusje 330 en 650 woar de sjtad ungerdeel van 't Byzantiens Riek. De sjtad hat toen ing wichtige militaire beteëkenis en de vöale kirke die 't noe guëf i g'n sjtad, zint i dees era geboewd. I de jöare doanoa woar de sjtad decennia lang unger Arabische hieërsjappie. Oet dit tieëdperk guëf 't zieër wenig sjriftelige brónne. In 1309 woeëd Rodos aa de Maltezer Orde verkóch, oeë noa obbenüts 'n periode va bleuj begós. De sjtad woar wier ee va de wichtigste militaire en economische bolwirke i g'n Middellandse Zieë. Óch i dizzen tieëd woeëde kirke geboewd, meh bekangder zint 't palies va de groeëtmeestesj en 't krenkehoes. Óndanks de oprökkende Turkse Ottomane, brach d'r handel vöal inkómste op. Sjriftelige brónne oet deë tieëd zint zieër zorgvöldig bewaard geblieëve en zint noe opgesjlage i g'n nationale bibliotheek va Malta.

De heersjappie va de Maltezer Orde eindigde in 1522 noa 'n lange belegering en inname durch Ottomaanse tróppe. De Turke verdreve de oersjprunkelige Greeksje bevóking, verangerde de kirke i moskeeë, richde badhoezer en privaatwuëninge op. Vöal anger geboewer weëde behaote, meh aa de wunsje va de nüj Turkse bevólkig aagepas. De sjtad verloor höar handelspositie. De nuëgetieënden ieëw woeëd beheësj durch epidemieë en heftige eëdsjókke. De öapebare infrasjtructuur en de sjtad höar geboewer liede unger verwaarlozing. De mach va de Turke eindigde in 1912, toen de Dodekanesos, oeë unger 't eilank en de sjtad Rodos valle, i heng va de Italiane kam. De Italiane restaureerde de geboewer die zich herinnnerde aa de Maltezer periode, in 't beizunger 't palies, boewde de infrasjtructuur wier op (weëg, elektriciteet en de haves) en consollideerde dön mach i ge Middellands Zieëgebeed. De ouw Turkse geboewer en de islamitische en Joedse begraafplaatsje rónk d'r moeër woeëde gesjloop en woar vanaaf toen 'n greun zone. De Dodekanesos woeëd in 1923 'n kolonie van Italië. Bombarderinge i d'r Twieëde Weltkreeg verweusjte groeëte deler va g'n sjtad, wat vöal leëves eisde. Rodos woeëd in 1948 wier bei Grekelank geveug. Planne vuur 'n totaal heropboew va de sjtad in 1957, 1961 en 1963, zörgde vuur groeëte wiersjtank bei archeologe, oeë durch zie neet woeëd oetgeveurd. Vanaaf dizzen tieëd kam óch 't massatoerisme op gang. De Middelieëwse sjtad woeëd al in 1960 as archeologisch monument aageweze, meh woeëd pas in 1988 bei 't UNESCO weltirfgood igesjrieëve. ^[1]

't Bezieë waeëd

Akropolis, drei kilometesj boete 't centrum mit 'nen Apollotempel;
De Mandraki-have mit 't Sint-Nikolaasfort en de muëles. De Kolossus sjtóng aa dees igang;
De ouw sjtad en höar fortificaties;
't Palies va de Groeëtmeestesj, geboewd durch de Maltezer Orde en gerestaureerd durch de Italiane;
De Süleymanmoskee, geboewd in 1522 en noe nag sjteeds e gebedshoes vuur mohammedane.

Infrasjtructuur

Rodos is verbónge mit de lóchhave Diagoras, die zoeën nuëge kilometer zuudwestelig va g'n sjtad ligk. Vanaaf de "Central Port" guëf 't verbindinge noa anger eileng va de Dodekanesos en wieër i g'n Egeïsche Zieë en 't Greeksje vastelank. 't Guëf óch 'n veerverbinding noa de Turkse badplaatsj Marmaris en Bodrum. Wieër kint me gebroekmake van 't öapebaar verveur i de vörm va busse, oeë me vanoet g'n sjtad u.a. Lindos aa g'ne zuudkank va ge eilank kin berieëke. Wichtige weëg zint de "Rodos-Kamiros Province Avenue", deë noa de lóchhave lieëd, d'r "Rodos-Kalithea National Avenue", deë noa de badplaatsj Faliraki vuët, d'r "Tsairi-airport National Avenue", va de lóchhave noa de oeëskös en d'r "Rhodes-Lindos National Avenue". Dit is d'r wichtigste weëg deë vanoet de sjtad neëve de oeëskös van 't eilank lup. Inkel deler zint veerbaans en substandaard sjnelweëg, wie óch deels d'r weëg va de Tsairi-lóchhave noa de oeëskös.

Fotogalerie

Middelieëwse sjtad

De poeët noa 't arsenaal
De Maagdepoeët
't Palies va de groeëtmeestesj
Typisch sjtröatsje i g'n binnesjtad

Turkse veëdel

't "Platia Ippokratoe" mit i vólgorde de middelieëwse fontein, de "Sokratessjtroat" en de Süleymanmoskee
De "Sokratessjtroat" mit op d'r hingergrónk de moskee
De Süleymanmoskee