Raocheliezer
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Raocheliezer, ouch waal vuuriezer of koteriezer geneump (Nederlands: kachelpook), is 'ne korte, massieve sjtaaf, biej veurkeur gemaak van vuurbesjtendig materiaal en wirt gebruuk óm brennende kaole en hout in 'ne vuurhaard op te raochele.
Besjrieving
[bewirk | brón bewèrke]’n Raocheliezer is meistal van iezer gemaak en haet 'ne punt aan de veurkantj óm in 't brennende materiaal te kènne sjtaeke (of 'ne haok óm te kènne trèkke of weule) en ’n handjvat aan de angere kantj, sóms veurzeen van wermte-isolerend materiaal. Handjvat en puntj zint verbónje door middel van eine sjach, dae zoal lank is dat me veulig zien handj aan de handjgreep kent hawte zónger dat me las haet van de sjtraling door de hitte van ’t vuur. Iezer is 't meis popelair metaal veur gesjmede raocheliezers, bróns wirt ouch waal gebruuk mèr is ’n duurder materiaal.
Biej haardvuur, aope haard en kampvure wirt 'n raocheliezer meistal gebruuk in combinatie mèt tweë anger gereidsjappe, 't kaolesjöpke en de tang. Mèt dees gereidsjappe is 't meugelik óm 't vuur in de vuurhaard brennend te hawwe zónger dat me zich verbrent of de kleijing in brandj raak. Meistal is d'r nog ein veerde óngerdeil besjikbaar in de vorm van 'ne beusjtel dae deent óm de esj weg te vaege of óm de haard nao gebruuk sjoan te make.
Eësjte gebruuk
[bewirk | brón bewèrke]D'r zint bewieze dat de miensj al raocheliezers gebruukde sins de paleolithische periode. Theoretisch zint raocheliezers oetgevónje direk nao de óntdèkking van 't vuur door de miensj. De vreugste en meis primitieve raocheliezers ware waarsjienlik gemaak van 't zelfde material es de brandjsjtof zelf, d.w.z. van hout in de vorm van eine flinke boumtak.
De eësjte succesvol massaproductie van raocheliezers es óngerdeil van 'ne complete aopehaardoetrösting is in 1898 óntwórpe en gefabriceerd in Cape Girardeau in Missouri door de RL Hendrickson Manufacturing Corporation en kosde $1. Allewiel is zoa 'n setje op 'n veiling 'n heël gewild objekt en brink 't al gaw 't meë es doezendvoudige op.
Herkóms van de naam
[bewirk | brón bewèrke]Raochel is aafgeleid van ’t Duutsj woord Rachen dat sjteit veur kaelsgaat. In ’t Limburgs plat sjteit raochele veur 't sjrape van de kael.