Panamaknaal

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Panamaknaal (Spaans: Canal de Panamá) is e knaal van 82 km lank det sniedj dore Landjingdje van Panama en de Atlantischen Oceaan en de Groaten Oceaan mitein verbindj door Midden-Amerika haer. Es e gevolg van de S-vorm van Panama ligk d'n Atlantischen Oceaan t'n wèste van 't knaal en de Goaten Oceaan t'n oaste daovan, ómgekièrdj ane gebrukelike oriëntatie van dees oceane toet 't landj van Amerika.

Al in de zèstièndjen ièw woort gespeculeerdj euver de boew van e knaal, mer det woort pas ièrs 400 jaor later vóltoadj doe 't knaal woort geäöpendj op 15 augustus 1914. Saer den wuèrtj 't knaal aangedaon door zoaget 12.000 sjeper de jaor. 't Nump e sjeep zoaget neuge oer óm van 't ei puntj nao 't angert te vare en saer 't knaal aop is haet 't zoaget 800.000 sjeper doorgelaote.

't Knaal is van groat belank veure sjeepvaart, went daodoor hove sjeper neet mièr gans óm Zuud-Amerika haer te vare. 't Wuèrtj döks gezeen es de sjeidslien tösse Midden- en Zuud-Amerika; dees grens kan aevel ouch waere gelag oppe politische grens tösse Panama en Colombia.

Boew

De Frantseus Ferdinand de Lesseps, dae ouch 't Suezknaal haet aangelag, begós in 1880 mitte boew van 't knaal doe 't gebied van Panama nag bie Colombia hoort. Hièl väöl wirkers stórve bie d'n aanlègk door malaria en gael koarts. In 1881 woort 't wirk stilgelag en in 1889 góng 't boewbedrief failliet. 't Aantaal aan doaj wirkers in daen tied wuèrtj op 22.000 gesjat.

In 1903 sjèdje Panama zich aaf van Colombia. Ei jaor later woort de boew van 't knaal doorgezatte. Door e verdraag tösse eine van de initiatiefnummers vanne Panamese aafsjeijing en de Amerikaanse regering zów 'ne streep aan landj van zoa 8 kilomaeter ane beidskantje van 't knaal veur ummer waeren euvergedrage aan de Vereinigde Staote. Bie de angerdje periode van d'n aanlègk van 't knaal stórve minder luujes in de Fransen tied, meh nag ummer 5.600 luuj. 't Ièrste sjeep voor op 15 augustus 1916 door 't knaal.

't Behièr van de Panamaknaalzaon woort op 31 december 1999 trögk euvergedrage aan Panama.