Nicolaas Beets
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Nicolaas Beets (Haarlem, 13 september 1814 - Utrech, 13 miert 1903) waor 'ne Nederlandsen diechter, prozaïs, predikant en professor. Es prozaïs stoont heer bekind oonder 't pseudoniem Hildebrand.
Biografie
[bewirk | brón bewèrke]Beets woort gebore es zoon vaan 'nen apthieker. Vaan 1833 tot 1839 studeerde heer theologie aon de universiteit vaan Leiden, boe heer oetindelek promoveerde euver de lierstèllinge vaan paus Pius II. In deen tied verkierde heer in literair kring; oonder zien vrun waor ouch d'n Ingelsmaan John Ingram Lockhart, dee häöm mèt 't werk vaan Lord Byron bekindmaakde. Zoe sjreef heer in dees jaore zien ierste poëzie: duuster romantische werke in Byron zienen trant.
In 't jaor vaan zien promotie publiceerde heer de satirische verhaolebundel Camera obscura, dee ziech veur e groet deil in studentekring aofspäölt. Boe Beets de sjuilnaom Hildebrand vaandan haolde is neet dudelek; zienen oetgever Bohn zeet tot 'r vaan 'nen Duitse slachter, Conrad Hildebrand, dee in Haarlem 'ne naober vaan zien awwers waor. Hildebrand zouw de Camera nog jaorelaank bewèrke en mèt nui verhaole aonvölle.
't Jaor dao-op woort Beets berope in Heemstede. Dao trouwden 'r 'tzelfde jaor mèt Aleida van Foreest, 't zuster vaan ziene studievrund Cornelis van Foreest. Oet dit houwelek koume nege kinder. Heer bleef tot 1852 in Heemstede preke; dat jaor woort heer in Utrech berope. In 1863 storf ziene vrouw bij de baar vaan hun negende keend. Beets hertrouwde mèt häör joonger zuster, mèt wee 'r nog zès kinder zouw kriege. In Utrech woort heer tösse 1874 en 1884 professor in de theologie. Heer kaom bekind te stoon es veurmaan vaan de ethische riechting in de Nederlands-Hervörmde Kèrk.
In 1903 storf Beets aon 'n hersebleujing. Heer woort begrave op de Algemein Begraofplaots Soestbergen, boe zie graaf nog ummertouw te zien is.
Werk
[bewirk | brón bewèrke]Zien ierste werk dreug, in de geis vaan d'n tied, e romantisch karakter. Sjrèl daomèt in contras steit de Camera obscura, boe-in 't realisme heers. Beets sjrijf dao-in euver diverse dinger die de Hollandse sameleving vaan deen tied kinmerke, veural de börgerleke milieus en de academische wereld. Bekind zien Een onaangenaam mens in de Haarlemmerhout, euver 'nen hateleke neef oet Amsterdam, De familie Stastok, euver e conservatief börgerlek gezin, en De familie Kegge, euver 'n Antilliaanse femilie vaan nouveaux riches.
Allewel tot Beets, wie gezag, zie magnum opus tot wied nao ziene studententied aonvölde, heel heer ziech nao 1840 nog mer wieneg bezeg mèt nui satirisch werk. Ummer mie eisde de religie zien aondach op. Talloes preke en aander stiechteleke gesjrifte versjene in bundels vaan häöm. Daoneve waor heer 'ne vröchbare diechter vaan stiechteleke volkspoëzie. Dit werk verkoch bezunder good, meh op 't ind vaan zie leve woort heer dao ummer mie um bespot. De bundel Grassprietjes of liederen op het gebied van Deugd, Godsvrucht en Vaderland vaan Cornelis Paradijs (Frederik van Eeden) nump diverse diechters op d'n hak, meh d'n titel maag me toch wel in 't bezunder es parodie op Beets verstoon. 't Gediech "De moerbeitoppen ruischten", wat Beets in 1900 in Dennenaalden bundelde, weurt nog dèks in blomlezinge opgenome; veur de res is zie diechwerk vergete.
Proza
[bewirk | brón bewèrke]- Camera obscura, 1839, ²⁰1900
Poëzie
[bewirk | brón bewèrke]- Proza en poëzy, 1840
- Korenbloemen, 1853
- Verstrooide gedichten, 1863
- Madelieven, 1869
- Najaarsbladen, 1881
- Dennenaalden, 1900
Non-fictie
[bewirk | brón bewèrke]- De kruiswoorden, 1843
- Stichtelijke uren, 9 deile 1848-83
- Verpoozingen op letterkundig gebied, 1856
- Verscheidenheden, meest op letterkundig gebied, 6 deile 1859-73
- Lectuur voor het ziekenvertrek, 1879
Bronne
[bewirk | brón bewèrke]Dit artikel baseert ziech op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, zoewie op 't lemma Beets, Nicolaas in de Winkler Prins Encyclopedie, zevenden drök (1975).