Manga
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Manga (Japans: 漫画) is e stripverhaol in Japanse stijl. In de regel beperk de term ziech tot stripverhaole die in Japan weure geteikend en oersprunkelek in de Japanse taol zien gesjreve; bij oetbreiing kin me ouch in Japanse stijl geteikende verhaole vaan boete Oos-Azië zoe neume. Manga goon trök op 'n inheimse cartoontraditie. Vaanaof ind negentienden iew, meh veural nao d'n Twiede Wereldoorlog, oontwikkelde ze ziech de kant op die veer noe kinne. D'n invlood vaan Amerikaonse stripverhaole waor daobij cruciaol, meh zeker neet alles beslissend.
De merret veur manga is good veur 'n mieljarde-umzat, neet allein in Japan meh ouch in Zuidoos-Azië en in 't weste. In len wie Fraankriek en de Vereinegde Staote verkoupe ze intösse beter es de inheimse strips. In de Benelux zien ze minder populair en mie geriech op 'n nichemerret; manga weure ouch zelde vertaold in 't Nederlands.
Manga kinne euver vaan alles goon; belaankrieke subgenres zien actie (in 't bezunder Japanse gevechskunste), avventure, detectiveverhaole, erotiek, fantasy, historie, horror, romantiek en sciencefiction. Ouch weure ze veur bei geslachte en alle leeftije gesjreve; manga weure nao doelgróp ingedeild.
Etymologie[bewirk | brón bewèrke]
't Woord manga is de transcriptie vaan twie kanji, 漫 man 'sjets' en 画 ga 'printsje'. 't Verwijs nao d'n oersprunk vaan de stijl in neet-pretentieus, geteikende printsjes. In 't Chinees sprik me vaan mànhuà (mèt dezelfde karakters), in 't Koreaons vaan manhwa (만화). In zoewel China en Taiwan es in Zuid-Korea weure stripverhaole gemaak die op manga liekene. Ze höbbe dezelfde wortele en zien zeker ouch door de Japanse traditie beïnvleujd.
In de westerse taole weurt, wie gezag, mèt manga allein de Japanse traditie gemeind. In 't Japans evels is dit 't woord veur alle strips, ouch westerse.
Dèks weurt es miervoud vaan manga gewoen manga gebruuk, umtot 't Japans gein miervoudsvörm heet. 't Is evels neet fout um in beveurbeeld 't Limbörgs vaan manga's te spreke.
Manga-echtege verhaole oet Fraankriek weure dèks manfra geneump. Die oet Ingelstaolege len (dèks de VS), heite soms OEL-manga.
Opbouw[bewirk | brón bewèrke]
Manga versjèlle gans vaan Europese stripbeuk. Um te beginne weure ze gemeinelek in klein beukskes oetgegeve (A5 of kleinder), dewijl Europese strips dèks op A4 of folioformaot zitte. Veur hun boondeling versjijne ze dèks in tiedsjrifte op gojekoup pepeer, wie dit vreuger in Europa en de VS ouch 't geval waor.
De leesriechting is vaan rechs nao links. Dat kump umtot de manga is oontstande in 'nen tied tot Japans nog vaan bove nao oonder, in kolomme vaan rechs nao links woort geleze. In gewoen beuk is dat veraanderd, meh in manga is dit zoe gebleve. Westerse vertaolinge vaan manga hawwe die riechting dèks in stand, meh 't kump ouch veur tot me de verhaole spiegelt. Dit kin natuurlek de bedoelinge vaan d'n teikeneer sjaoje.
Deile vaan manga zien in 't gemein neet ei discreet verhaol. 't Verhaol geit in e volgend deil gewoen wijer boe 't e deil iejer opheel. De hoofstökker (es 't die gief) zien daan doorluipend genommerd. Daorum heet 't geine zin iers 'n aander deilke vaan 'n serie te koupe: aanders es bij Europese strips vèlt me daan middenin e verhaol. Losse bookdeile weure tankōbon (単行本) geneump.
Ouch allewijl nog zien veeroet de mieste manga zwart-wit. Dat kump neet allein door de koste vaan kleuredrök, 't heet ouch te make mèt 't hoeg tempo boe-in ze weure geteikend. In 't inkleure geit väöl tied zitte, die me liever neet kwiet is. Daobij zouw 't ouch neet oetzien op 't gojekoup pepeer vaan de tiedsjrifte boe ze in stoon, en neet loene umtot me die dèks nao 't leze weggoejt. Allein de umsleeg vaan de beukskes is allewijl ummer boont gekleurd.
De teikestijl vaan manga is typerend en direk herkinbaar. Door de jaore heer heet ziech 'n conventie oontwikkeld boe-in de liever vaan de figure realistisch zien, dewijl de ouge hendeg groet zien geteikend en de naos hiel klein is. De moond is dèks (zij 't laank neet ummer) wit zoonder kinmerke. Ouch de 'speciaol effekte' wieke aof vaan wie me dat oet de Amerikaonse en Europese strips kint. Wienie e figuur koed is, zuut me beveurbeeld veer beugskes (💢). 't Vereis oefening veur dat es lezer op weerde te sjatte. De typische teikestijl deile manga mèt anime, d.w.z. Japanse teikefilms, die trouwens hiel dèks nao succesvol manga weure gemaak.