Kliè
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kliè, klieë of klaver ies 'n plant oet 't gesjlach Trifolium (v. Lat. tri = drie, folium = blaad), oet de Vlinderblomefamilie. De blaar zint driedeilig en de blome höbbe bolvormige of lankwerpige köpkes. De kroanblaar zint met-ein vergreujd. De zaodpeul ies klein mèt mer wiènig inhoud.
Bekèndste soorte kliè
[bewirk | brón bewèrke]- roaje klaver (T. pratense), mèt 'n roa bloom, bleuj van mei tot sept.
- wiette klaver (T. repens), mèt 'n wiette bloom, bleuj van mei tot sept.
- 't hazepuètsje (hazenpootje T. arvense) haet e eivörmige köpke van klein bleumkes, die wiet-tot ruèdlig van kleur zint.
- kleine kliè (T. dubium) mèt gael blome, bleuj van juni tot sept.
- liegkende kliè (T. campestre), geel bleujend van juni tot september.
- In Nederland kump dan nog de zeldzame akkerklaver (T. aureum) veur.
Toepassing
[bewirk | brón bewèrke]De plant weurt gebruuk es vièvoor. o.a. de roaje klaver (T. pratense) en de wiette klaver (T. repens). Ze sjtoon van mei tot september in 't wild in de wei en langs de weeg. Saer de Twiède waereldoorlog ies 't tele van kliè es hoofgewas truukgeloupe op de roaje en witte kliès nao, die es greunvoor en greunbemèsting were gebruuk.
Klaverhoning ies 'n soort honing dae gemaak weurt van wiette klaver. Sóms mèt toevoging van honingklaver (Melilotus alubs) en/of soms ouch rolklaver (Lotus cornuculatis). De honing, dae 'ne zachte, sóms karmelechtige sjmaak haet weurt geproduceerd in Argentinië, Australië, Californië, Canada, Chili, China en Nuuj Zièland.
Klavertje veer
[bewirk | brón bewèrke]Klavertje veer ies 'n gelöksplentsje, meh zoan veerdeilig blaad ies eigelik 'n zeldzaam mutatie van 't driedeilig blaad. Mochs se toch zoan zeldzaam exemplaar vinge, dan zou dat gelök bringe, zaet 't biegeluif.
Symbool
[bewirk | brón bewèrke]'n Klièblaad sjteit in 't Christendom symbool veur de drie-einheid. Teves weurt 't gezeen es zinnebeeld van de zomer en veur de leefde.
Kaartkleur
[bewirk | brón bewèrke]Kliè ies ouch de naam van ein van de veer "kleure" van de kaarte in 'n kaartsjpel: harte, roete, sjöppe en kliè.