Kesjteël De Bongard

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Bóchezer, es te dit dialek sjpriks.

Kesjteël De Bongard is gelaege aan de Schoolstraat in 't Nederlands Limburgse Bocholtz dat taengewoordig 'n deil is van de gemeinte Zumpelveld.

Besjrieving van 't kesjteël

't Kesjteël is in 't begin van de 16e eëuw geboewd op de fundamente van 'ne ómgrachte veurganger oet de 14e eëuw. 't Kesjteël kreeg toen 'n veerkantj gróndjplan mèt veer vleugels óm 'n bènneplaatjs en 'ne paorttaore in 't midde van ein van die vleugels. Later is op jedere van die veer hookpuntje 'ne rónje taore biegeboewd. In de 19e eëuw is 't kesjteël verkleind tot 'n kwaart van de oarsjprónkelike opzet, wobie mèr eine van die rónj taores, de paortaore en de vleugels tösje de rónje taore en de paorttaore euverbleve. De euverblievende vleugel en de paorttaoren woorte aan allebei de kantje veurzeen van 'ne kopse gevel.

't Ganse geboew is opgetrokke oet baksjtein mèt daotösje euver de ganse heuëgte mergelsjteine sjpeklaoge, wodoor 't 'n Maaslandse Renaissance uterlik haet. De ingankspaort in de paorttaore is veurzeen van 'n laatgotiese hèlsjteine ómliesting. Aan de kantj van de bènneplaatsj bevènje zich euverbliefsele van tweë galerieje oetgeveurd in vreugrenaissance sjtiel en veurzeen van zule. Inwèndig haet 't kesjteël 'n laatgotische sjouw.
Bie 't kesjteël ligkt 'ne in 1701 oet kalkbreuksjtein opgetrokke U-vörmige haof.
Róndj 't kesjteël is 'n park aangelag.

Gesjiedenis en beweuners

De femielie van de Bongard waas al ómsjtreeks 1300 bekènd en waas in de naoburige sjtreke machtig en invloedriek. Of 't kesjteël de Bongard de bakermat van dees femielie is gewaes is noait heëlemaol dudelik gewore aangezeen de femielie van den Bongard oet Bocholtz meujlik te óngersjeije is. De naozate droge völal dezelfde veurname en latiniseerde hunne naam. Dit góldj ouch veur völ van hun opeinvolgende anger femielies. De oarsjprónkelike 14e eëuwse ómgrachte börch woort veur ’t eësj vermèld in 1373. In 1523 woort dit kesjteël verboewd door Bernard van Bongard en in 1550 voogde hae de veer rónj hooktaores aan 't kesjteël toe.

De Sjepebank Simpelveld-Bocholtz woort in 1626 'n Heërlikheid verpandj aan Maria van den Bongart. De adelike femielie van de Bongard, die, es ze neet in Haus Ritz in Aoke verbleef, op 't kesjteël woonde, verkreeg hiebie de titel heër van Simpelveld en Bocholtz en de hiebie beheuërende rechsmach en inkómste oet 't gebied van dees heërlikheid. De mannelike sjtam van de femielie van de Bongard stórf aevel mèt Anna Margaretha van de Bongard oet. Zie trouwde in 1630 mèt Hans Caspar von und zu der Leyen zu Hohengerolsegg oet 'n riek adelik Duutsj gesjlach sjtammende oet de Moezelsjtreek. Nao de doad van häöre man verkoch zie in 1680 de heërlikheid aan häöre zoon, C.G. baron von der Leyen. Van 1680 pès 1773 waas 't kesjteël besjtuurscentrum van de heërlikheid Simpelveld-Bocholtz. Allebei de femielies lete hun zake behartige door 'ne rentmeister. In de meiste gevalle zint zie ouch sjtadhauwer van de Laathof Bongard en Sjout van de bank Simpelveld-Bocholtz.

In 1783 verkoch de graaf Francois Charles von der Leyen, mede names zien breurs, de Heërlikheid Simpelveld-Bocholtz mèt 't kesjteël en alle aanheuërigheje aan de baronesse Marie Barbe de Rochow, woonachtig op 't kesjteël Overhuizen (Noaveres) in Bocholtz. Dat kesjteël woort dan de zetel van de Heërlikheid. Veur de Bongard traoj langzaam 't verval in. In 1795 woort aan de euverhieërsende rol van de adel 'n eindj gemaak. De besjtuurlike rol van Overhuizen heel dan ouch op. Vervolges kaom 't kesjteël in hènj van diverse adelike femielies zoa-es Rodoan, De Bieberstein, Zawadsky, van Rijckevorsel en de lètste adelike bewoonster, de Weichs de Wenne.

Allewiel wirt 't kesjteël bewoond door de femielie Schnackers.