Kesjteël Aelse

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Aelses, es te dit dialek sjpriks.

Kesjteël Aelse is 'n kesjteël gelaege in aan de zuudziej van 't Limburgse dörp Aelse, aan de voot van de Maasberg direk aan 't Julianakanaal van Borghare nao Maasbrach. 't Maak in feite deil oet van 'n fraaj ómgaeving en 't op de berg gelaege historische dörpsgezich van Aelse.

Besjrieving

't Kesjteël is de veurtzètting van ein complex van 'n vreugere broewerie met 'n inpandige watermeule en 'ne haof mèt sjuure en sjtel, gelaege hauverwège de Maasberg. Mèt oetzunjering van 't broewhoes ómvat 't hujige kesjteëlcomplex dezelfde deile. 't Broewhoes woort in de 17e eëuw ómgeboewd tot woonhoes mèr woort nao ènnige brenj neet meë herboewd.

Allewiel besjteit 't kesjteël oet 'n rechhókig geboew, wo de watermeule (Sjlakmeule) in is opgenómme en in later tieje de rónje inpandige taore is biegeboewd. Direk naeve 't kesjteël bevundj zich 'ne botaniese tuin.

Gesjiedenis en beweuners

De boewers van 't kesjteël zint de beweuners gewaes van ein kesjteël dat oarsjprunkelik meë weswaarts, direk bie 'ne boch in de Maas, waas gelaege. Ómsjtreeks 't begin van de 17e eëuw is dit kesjteël langzaam verdwene doordat de oastelike oever door 't sjterk sjtroamende Maaswater danig woort óngermiend en daodoor in vervál raakde. Allewiel zint fundamente van dit kesjteël nog zichbaar bie 'ne lieëge watersjtand van de Maas. Volges de euverlaevering maakde dit kesjteël deil oet van 'n beheuërlik groat vreugmiddeleëuws complex van militaire geboewe. Dit kesjteël woort dèkser door de Noormen geplunjerd, wonao de lokasie meugelikerwies bekènd woort es 'n plaats mèt de naam 'Hasloa' of 'Escolum'. Dees aandujinge zouwe de oetèntelike naam van 't dörp 'Aelse' kènne verklaore.

Noot: Euver 't kamp 'Hasloa' van Noormen dege beheuërlik sjterke geruchte de runje. Zoa zouw dit kamp waal 'n doezend man aan Noorse sjtriejers (wat in dae tied beheuërlik väöl waas!!!) herberge. Dit zouw in euvereinsjtömming kenne zeen mèt militaire gesjrifte oet de Middeleëuwe, die sjpraoke euver ein oetgebreijde, militaire zône róndjóm ein börch en 'n fort. Volges gesjiedkundige zouwe de Noormen in 't Nedersaksiese kamp 'Hasloa' ouch 'n aantal sjeepswerve höbbe opgerich mèt hoagstaonde houttechnologie en biezunjer ómvangrieke sjmidse. Óndudelik is wie lang de Noormen dergelikke activiteite höbbe weite te mannefesteren. Baovendeen is 't nog volsjlage ondudelik of 't beruchte kamp 'Hasloa' überhaupt waal in de buurt van 't hujige Aelse haet gelaege. [1].

Op de plek wo 't awt kesjteël van Aelse haet gelaege zouw ouch 'n Karolingiese Paltz höbbe gestaon die es verblief deende veur Lotharius II en Karel de Kale. De latere börch is in oarkóndes geneump in 't jaor 1111 es de woonplaatsj van de heëre van Aelse.

De eësjte heër dae woort geneump waas Arnulf of Arnoldus van Aelse. Vermeldeswaerdig is dat van dees femielie, nao 'n ruzie tösje tweë gebreurs, eine van hun is oetgeweke nao 't meë noordelik gelège Sjtein. Hae leet zich dao tot heër van Sjtein beneume. 't Gesjlach van de heëre van Aelse sjtórf róndj 1285 oet. De awtste dochter trouwde mèt Gozewijn van Bor, dae daomit de nuje heër van Aelse woort. Wie zien gesjlach ouch oetsjtórf ginge de bezittinge veur korte tied euver nao 't geslach Schoonvorst, wonao 't geslach De Gavre 't euvernaom. Tiedes 't bewèndj van dees femielie slóg aevel hauverwaege de 15e-eëuw 't noadlot toe en veel ’t kesjteël, tesame mèt de naobiegelaege kirk, ten proaj aan de Maas. De restante waore nog waal 'ne tied langk bewoonbaar, mèr de völe belaegeringe die volgde kósj 't toch neet meë doorsjtaon. De Garve boewde daoróm 't nuje kesjteël op de plek van 't hujige, gebruukmakend van de restante van de vervalle börch. Tegeliekertied woort ouch 'n nuuj kirk baove aan de Maasberg geboewd. 'n Deil van de restante van de veurmalige börch zint huuj nog zichbaar bie extreem lieëg water van de Maas.

In 1641 kaom dit nuuj kesjteël in het bezit van de grave d'Arberg die d’r verbleve tot 1818. Nao aopebare verkoup woort 't eigedóm van de grave De Geloes. Door huwelik van Isaure De Geloes mèt de markies Charles de Grimaldi, eine van de prinse van Monaco, verbónj dees adelike femielie häöre naam aan 't kesjteël.

Na 'ne allesverwoestende brandj in 1885 verleet de femilie De Geloes 't kesjteël Aelse. De restante en 't biebeheuërende landjgood kaome nao aopebare verkoup in 1887 in 't bezit van Hendrikus Leonardus Jurgens, de bekènde margarinemagnaat oet Oss. Nao 'n groate rèsteratie gebroekde hae en zien kènjer 't kesjteël en 't landjgood tot nao de aorlog es zomerverblief veur hun gezinne. Hienao koch de gemeinte Aelse 't veur 'ne gunstige pries van Dorine Verschure, kleindochter van de femilie Jurgens.

Hujige eigenaar

De hujige eigenaer is de gemeinte Sjtein, wo de veurmalige gemeinte Aelse nao 'n gemeintelike herindeiling in 1982 is opgegaon. 't Kesjteël wirt allewiel geëxploiteerd es hotel-restaurant door de heër Jo Meijers en mevrouw Fanny Meijers-Diederen.

Bron

Euverzètting in Limburgs van artikel oet Wiki nl.