Naar inhoud springen

Indogermaanse nominaalflectie

Veug links toe
Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Thematische groop (twiede declinatie)

[bewirk | brón bewèrke]

Nota bene: bij 't Tochaars, 't Albanees en 't Armeens is 't versjèl tösse thematisch en athematisch neet (mie) aonwezeg. Bovedeen zien de oetgeng zoe gemuteerd tot ze wieneg höbbe bijgedroge aon de reconstructie vaan 't Proto-Indogermaans. Dees taole weure hei oonder de thematische stamme geneump, kinne um de geneumde rejes wijerop oontbreke.

Mannelek (op -os)

[bewirk | brón bewèrke]
Proto-Indogermaans: *deiwos ('god') Oergermaans: *wulfaz ('wouf') Aajdlatien: campos ('veld') Oerkeltisch: *wiros ('maan') Episch Grieks: ἄνθρωπος ('mins') Tochaars A: käṣṣi ('lierer')
inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud
nominatief deiwos deiwoh1(u)? deiwōs wulfaz wulfôs[1] campos campoī wiros wirou wiroi ἄνθρωπος ἀνθρώπω ἄνθρωποι käṣṣi käṣṣiñ
genitief deiwos(j)o deiwoh1e[2] deiwōm wulfisa[3] wulfôn campoī campōm[4] wiri wirūs wirom ἀνθρώποιο[5] ἀνθρώποιϊν ἀνθρώπων käṣṣiyāp käṣṣiśśi
datief deiwōi deiwome[2] deiwomus[2][6] wulfai[7] wulfamiz campoī campoīs wirūi wirobom wirobo ἀνθρώπῳ ἀνθρώποιϊν ἀνθρώποισι[8] (käṣṣinac)[9] (käṣṣisac)[9]
accusatief deiwom deiwoh1(u)? deiwons wulfan wulfanz campom campōs wirem wirou wirūs ἄνθρωπον ἀνθρώπω ἀνθρώπους käṣṣiṃ käṣṣis
vocatief deiwe =nominatief wulfa =nom. campe =nom. wire wirou wirūs ἄνθρωπε =nominatief **********
ablatief deiwōt[10] deiwoios[11] ?[12] ********** campōd campoīs wirū wirobim wirobi ********** (käṣṣinäṣ)[9] (käṣṣisäṣ)[9]
instrumentalis deiwō deiwobhih1[2] deiwōis wulfô ?[13] *********** wirū wirubim wirūs ********** (käṣṣinyo)[9] (käṣṣisyo)[9]
locatief deiwoi deiwoh1ou[2] deiwoisu ********** campō campoīs wirei wirou wirobi ********** (käṣṣinaṃ)[9] (käṣṣisaṃ)[9]


Albanees[14]: mal ('berg') Aajdkèrkslavisch: градъ ('stad') Litouws: vaikas ('keend') Klassiek Armeens: am ('jaor') Avestisch: aspô ('peerd')[15] Vedisch: vīras ('maan') Hethitisch: annas ('mojer')[16][15]
ink. oonbep. ink. bep. mv. oonbep. mv. bep. inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud
nominatief mal mali male malet градъ града гради vaikas vaikai am amk' aspô[17] aspâ aspå [18] vīras vīrāu vīrās[19] annas annis
genitief mali malit maleve maleve града градоу[20] градъ vaiko vaikų ami amats' *aspahya aspayâh aspêm[21] vīrasya(s) vīrayaus vīrānām annas *annan[22]
datief mali malit maleve maleve градоу[20] градома градомъ vaikui vaikams ami amats' *aspâi aspaebya *aspaebyô vīrāya(i) vīrābhyām vīraibhyas anni *annas
accusatief mal malin male malet =nominatief грады vaiką vaikus am ams aspem aspâ *aspêng vīram vīrāu vīrān *annan annus
vocatief =nominatief[23] граде =nominatief vaike =nom. ********** *aspâ =nominatief vīra =nominatief *anna =nom.
ablatief mali malit maleve malesh[24] ********** ********** amé amats' *aspât aspaebya *aspaebyô vīrāt vīrābhyām vīraibhyas annaz *annaz
instrumentalis ********** градомь градома грады vaiku vaikais amaw amawk' *aspâ aspaebya *aspâish vīrainā vīrābhyām vīrāis *annit *annit
locatief ********** градѢ градоу[20] градѢхъ vaike vaikuose ami ams *aspai aspayâh *aspaeshu vīrai vīrayaus vīraiṣu [25]

Oonzijeg (op -om)

[bewirk | brón bewèrke]
Proto-Indogermaans: *ǵr̥h1nom ('korrel') Oergermaans: *worda ('woord') Aajdlatien: saxom ('rots') Oerkeltisch: *dūnom ('börch') Episch Grieks: δῶρον ('cadeau')
inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud dualis miervoud
nom.acc.voc. ǵr̥h1nom ǵr̥h1noih1[2] ǵr̥h1noh2[2] worda wordô saxom saxa dūnom dūnou dūnā δῶρον δώρω δῶρα
genitief ǵr̥h1nos(j)o ǵr̥h1noh1e[2] ǵr̥h1nōm wordisa[3] wordôn saxoī saxōm[4] dūni dūnōs dūnom δώροιο[5] δώροιϊν δώρων
datief ǵr̥h1nōi ǵr̥h1nome[2] ǵr̥h1nomus[2] wordai[7] wordamiz saxoī saxoīs dūnūi dūnobom dūnobo δώρῳ δώροιϊν δώροισι[8]
ablatief ǵr̥h1nōt[10] ǵr̥h1nios[2] ?[12] ********** saxōd saxoīs[26] dūnū dūnobim dūnobi **********
instrumentalis ǵr̥h1nō ǵr̥h1nobhih1[2] ǵr̥h1nōis ?[13] ********** dūnū dūnobim dūnūs **********
locatief ǵr̥h1noi ǵr̥h1noh1ou ǵr̥h1noisu ********** saxō saxoīs[26] dūnei dūnou dūnobi **********

Athematisch

[bewirk | brón bewèrke]
Proto-Indogermaans: *rēḱs ('keuning') Oergermaans: *gastiz ('gas') Aajdlatien: rex ('keuning') Oerkeltisch: *druwits ('druïde') Episch Grieks: κόραξ ('raof')
inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud dualis miervoud
nominatief rēḱs rēǵh1e rēǵes gastiz gastijiz rex reges druwits druwide druwides κόραξ κόρακε κόρακες
genitief rēǵos rēǵh1e[2] rēǵōm gastisa gastijôn regis regōm druwidos druwidou druwidom κόρακος κοράκοιν κοράκων
datief rēǵei rēǵm.e[2] rēǵm.us[2] gastai gastī regei regebos druwidei druwidobom druwidobo κόρακι κοράκοιν κόραξι
accusatief rēǵm. rēǵ1e rēǵm.s gastin gastinz regem regeis druwidem druwide druwidas κόρακα κόρακε κόρακας
vocatief rēǵ =nominatief gasti =nom. =nominatief =nominatief =nominatief
ablatief rēǵos rēǵios[11] ?[12] ********** regeid regebos druwidī druwidobim druwidobi **********
instrumentalis rēǵeh1[2] rēǵbhih1[2] rēǵbhi gastî ?[13] ********** druwide druwidobim druwidobi **********
locatief rēǵi rēǵh1ou[2] rēḱsu ********** regei regebos druwidi druwidobim druwidobi **********


Aajdkèrkslavisch: змии ('draak') Litouws: vagis ('deef') Vedisch: patis ('gashier')
inkelvoud dualis miervoud inkelvoud miervoud inkelvoud dualis miervoud inkelvoud dualis miervoud
nominatief змии змија змии vagis vagys patis patī patayas
genitief змија змию змии vagies vagių patais patyaus patīnām
datief змию змиієма змиіємъ vagiui vagims patayai patibhyām patibhyas
accusatief змии змија змиѧ vagį vagis patim patī patīn
vocatief змию =nominatief vagie =nom. patai =nominatief
ablatief ********** ********** patais patibhyām patibhyas
instrumentalis змиіємь змиієма змии vagimi vagimis patinā patibhyām patibhis
locatief змии змию змиихъ vagyje vagyse patāu patyaus patiṣu

Vootnote

[bewirk | brón bewèrke]
  1. ↑ ouch meugelek is hei wulfôz
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 Robert Beekes en Paul Gabriner, Comparative Indo-European linguistics: an introduction. Amsterdam, J. Benjamins Publishing Company, 1995.
  3. ↑ 3,0 3,1 ouch gegeve wulfasa, wordasa
  4. ↑ 4,0 4,1 later campōsom, saxōsom
  5. ↑ 5,0 5,1 neve nuier ἀνθρώπου, δώρου
  6. ↑ ouch deiwobhos weurt gegeve
  7. ↑ 7,0 7,1 ouch wulfê, wordê
  8. ↑ 8,0 8,1 neve nuier ἀνθρώποις, δώροις
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 't Tochaars naomvalssysteem is gans anders. 't Heet drei naomvalle (nominatief, genitief, accusatief) bewoerd en daonao nuie gemaak mèt suffices op d'n accusatief. Die nuivörminge stoon hei tösse häökskes
  10. ↑ 10,0 10,1 traditioneel gegeve, meh neet presint in Raumat; Beekes (1995) gief hei deiwos, ǵr̥h1nos
  11. ↑ 11,0 11,1 Beekes (1995): volges häöm waore de ablatiefvörm dualis en miervoud aonein geliek
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 deiwoios, rēǵios volges Beekes (1995), aofwezeg in Raumat (1998); ouch gegeve es identiek aon d'n datief miervoud (deiwomus, rēǵm.us; deiwomos, rēǵm.os; deiwobhos, rēǵbhos?)
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 D'n instrumentalis is in de Germaanse taole mer hiel rudimentair euvergelieverd en kin neet compleet gereconstrueerd weure
  14. ↑ 't Albanees kint bepaolde en oonbepaolde vörm. Etymologisch geit 't um 'n enclitisch lidwoord; de versmelting is hei evels zoe sterk tot de vörm neet los vaanein gezeen kinne weure
  15. ↑ 15,0 15,1 neet alle vörm vaan dit paradigma zien euvergelieverd
  16. ↑ 't Hethitisch maak gei versjèl tösse mannelek en vrouwlek
  17. ↑ ouch aspâ
  18. ↑ ouch aspnghô
  19. ↑ ouch vīrāsas
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 spreek oet gradū
  21. ↑ ouch aspanãm
  22. ↑ later *annas
  23. ↑ kump in 't Albanees mer in inkel wäörd veur
  24. ↑ ouch maleve
  25. ↑ oontbrik; 't Hethitisch heet eine naomval veur datief en locatief same
  26. ↑ 26,0 26,1 ouch saxoes
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Indogermaanse_nominaalflectie&oldid=423690"